تفنگ شمخال

شمخال یا تفنگ شمخال نوعی تفنگ بزرگ و سنگین سرپُر بود که قطر دهانهٔ لولهٔ آن نزدیک به ۲۵ میلی متر بود و به سبب سنگینی اش، دو خدمهٔ شمخال چی آن را حمل می کردند که یکی هدف گیری می کرد و دیگری یک فتیلهٔ نوک تیز و شعله ور را آتش می زد. از شمخال ها بیشتر در دژها و سنگرها و برج و باروی شهرها استفاده می کردند. در دورهٔ فتحعلی شاه قاجار، سلاح پیاده نظام شمخال های سرپُر بسیار سنگینی بود که هنگام تیراندازی آن را بر روی سه پایه های بلند می گذاشتند. سلاح سواره نظام نیز تفنگ های لوله بلندِ سبک بود. دربارهٔ ریشهٔ این نام اطلاع زیادی در دست نیست. محمدطاهر میرزا در ترجمهٔ سه تفنگدار بارها از آن نام برده، و به نظر می رسد این واژه را در برابر واژهٔ انگلیسیِ Arquebuse به کار برده باشد که خود در اصل از واژهٔ هلندیِ haakbus به معنی «تفنگ قلابی» آمده است. در لغت نامهٔ دهخدا هم آمده است: «قسمی تفنگ زمخت و سنگین ابتدایی قدیمی نظیر خاندار. »