تفسیر کاشف

[ویکی اهل البیت] محمدجواد مغنیه.(م 1400 ق)
علامه محمدجواد مغنیه از نویسندگان متعهد و متفکر شیعی معاصر است که افزون بر کتاب های مختلف اجتماعی، سیاسی، کلامی و فقهی، دو تفسیر قرآن نیز نگاشته است: یکی، تفسیر کوتاه در حاشیه قرآن به نام مبین و دیگری، تفسیر کاشف.
وی در لبنان به عنوان قاضی شرع تعیین شد و سپس به سمت مستشار دادگاه عالی و بعد از آن به عنوان نایب رئیس آن دادگاه انتخاب گردید. پس از مدتی ریاست آن دادگاه به وی پیشنهاد شد؛ ولی او نپذیرفت و از کار کناره گیری نمود و به تألیف و تدوین کتاب پرداخت و تألیفات فراوان و ارزشمند و معتبری به رشته تحریر درآورد.
تفسیر الکاشف، تفسیر المبین، شبهات الملحدین والاجابه عنها، الشیعه فی المیزان، عقلیات السلامیة، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، فقه امام جعفرصادق علیه السلام، الفقه علی مذاهب الخمسه، فلسفه الاخلاق فی الاسلام، فی ضلال نهج البلاغه، معالم الفلسفة، الاسلامیه، هذی هی الوهابیه.
ایشان در مقدمه خود محورهای اساسی روش خود را اینچنین ترسیم می نماید:
1- روش ادبی و اعجاز بیانی و... نخواهم داشت. روش تفسیر من روش اقناعی است، اقناع مخاطب به اینکه دین با جمیع اصول و فروعش و سایر تعالیمش، خیر انسان و کرامت و سعادت او را هدف قرار داده است. کسیکه از این مسیر منحرف شود از حقایق دین و راه حیات مستقیم به دور شده است. هدفم رساندن و رسیدن به این راه و شرح روان و بسیط و واضح که مخاطب، آن را به راحتی با هر سطحی بفهمد. و متعرض مطالب دیگر تفسیر نیز شده ام، بحثهایی نظیر جبر و اختیار، هدایت و ضلالت، عصمت- لغت و اعراب را مطرح نموده ام، اما علم بدیع و بیان را به خاطر کشاف زمخشری و البحر المحیط ابو حیان، متعرض نشده ام.
2- از اسرائیلیات پرهیز کرده ام، شأن نزول را اکثر متعرض نشدم و خود را مشغول بیان تناسب بین آیات ننمودم زیرا قرآن به تدریج نازل شده است، قرآن کتاب فنی نیست بلکه کتاب وعظ و هدایت خواهد بود.
3- در تفسیر آیات و بیان مراد از آیه به سنت پیامبر( ص) تکیه کرده ام، در صورت نبودن حدیثی از سنت پیامبر( ص) به ظاهر آیه و سیاق آن تکیه کرده ام 4- اگر آیه دومی در معنای آیه اول بیاید و واضح تر از آن باشد، هر دو را با هم تفسیر نموده ام. اگر ظاهر لفظ با حکم بدیهی عقل معارض شود، لفظ را بر وجهی که با آن حکم هماهنگ شود، تفسیر نمودم. اگر ظاهر لفظ با اجماع مسلمین در همه عصرها تعارض داشته باشد، ظاهر لفظ را مطابق حکم مجمع علیه تبیین کردم، مانند« اذا تدانیتم...» و استجاب کتابت دین.

[ویکی نور] تفسیر کاشف، تفسیری ترتیبی و در شمار تفاسیر اجتماعی با صبغه تربیتی و هدایتی از قرآن است که اصل آن توسط محمدجواد مغنیه، به زبان عربی و در هفت جلد به نگارش درآمده است و توسط موسی دانش و با حمایت دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان به فارسی ترجمه و چاپ شده است.
دفتر تبلیغات اسلامی خراسان که پیشبرد دانش قرآنی جامعه و اشاعه و تعمیم و تعمیق فرهنگ قرآنی را از رسالت های اصلی خویش می شناسد، در کنار طرح های گسترده پژوهشی دیگر که در گروه های پژوهشی و به ویژه گروه قرآن این دفتر سامان می یابند، برگردان «التفسیر الکاشف» را به زبان فارسی در دستور کار خویش قرار داد.
در ابتدا با همکاری چند مترجم، کار ترجمه آن به پیش رفت، اما در ادامه به لحاظ یکدست شدن اثر، با یک مترجم کار به سامان رسید و مقدار ترجمه شده به دست مترجمان دیگر نیز دوباره از سوی مترجم انجام یافت. حجت الاسلام موسی دانش با حوصله فراوان و تلاش پیگیر، ترجمه تمام کتاب را به پایان بردند.
مترجم، در مقدمه خویش از ویژگی های تفسیر کاشف سخن به میان آورده است؛ ویژگی هایی از قبیل «علمی و تحقیقی بودن»، «بیان مشکلات و گرفتاری های اجتماعی و سیاسی مسلمانان»، «پیراسته بودن از اسرائیلیات و مطالب خرافی و افسانه ای» و...
او همچنین نکاتی را درباره این ترجمه خاطرنشان نموده است؛ نکاتی از قبیل «به کار بردن واژه «اعراب» به جای «تجزیه و ترکیب»»، «در بخش اعراب به ترجمه بسنده کردن و از نقد و تفصیل خودداری نمودن»، «مطالب توضیحی خویش را در داخل کروشه قرار دادن» و «نادیده گرفتن عناوینی که در متن عربی برای آیات ذکر شده و انتخاب عناوینی هماهنگ با زبان فارسی».
تحقیق و نگارش فصل «علامه مغنیه و تفسیر الکاشف»، با هدف آشنایی با مؤلف و اثر وی، توسط جناب آقای محمد بهرامی، انجام شده است.