تفسیر راهنما

[ویکی فقه] مؤلّف:اکبر هاشمی رفسنجانی و جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن (معاصر).
این تفسیر که در واقع کلید مفاهیم و معارف قرآنی است، مطالب اولیه ی آن حاصل تحقیق و پژوهش آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران مبارزه و قبل از انقلاب در زندان می باشد. در این تفسیر سعی شده است که هر موضوع و مفهومی که از آیات قرآن استفاده می شود به صورت مستقل ذکر شود. از این رو به تناسب هر آیه چندین موضوع از هر آیه ذکر می شود. در تفسیر حاضر آن دسته از روایاتی که جنبه تفسیری دارند و ما را در فهم مقصود یاری می کنند ذکر گردیده است. ارائه روشی نو به همراه بهره وری از آرا و نظرات مفسران بزرگ از دیگر ویژگی های تفسیر حاضر است. دیگر آن که در پایان هر آیه و سپس در پایان هر مجلد موضوعات و مفهوم های فرادست آمده، به صورت الفبایی ـ موضوعی تدوین گشته و در نمایه عنوان های اصلی و فرعی دسته بندی شده اند.
این تفسیر در ۲۰ جلد حاصل تحقیق و کار جمعی عده ای از محققان و قرآن پژوهان مرکز فرهنگ و معارف قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی قم تحت نظر حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی می باشد. روش کار بدین صورت است که بعد از ذکر ترکیب آیه و شأن نزول آن تفسیر خلاصه و روان و برداشت هایی که از آنها می شود، ذکر شده است. این تفسیر ارزشمند در سال ۱۳۷۲ هـ .ش کتاب سال جمهوری اسلامی انتخاب شده است و برای آشنایی با قرآن و استفاده موضوعی از آن مفید می باشد.

وضعیت نشر
این تفسیر در بیست جلد به زبان فارسی و به همت انتشارات بوستان کتاب دفتر تبلیغات اسلامی به چاپ رسیده است.
همچنین کتاب فرهنگ قرآن از این کتاب برداشت شده که تاکنون دو جلد آن به چاپ رسیده است.

منبع
سایت اندیشه قم
...

[ویکی اهل البیت] تفسیر راهنما از آثار حجةالاسلام علی اکبر هاشمی رفسنجانی است.
«در سال 1354 پس از بازگشت از سفری که به منظور اهداف مبارزاتی صورت گرفته بود، توسط عناصر ساواک بازداشت شدم. در همان مراحل نخستین بازجویی با توجه به شرایط آن روز و مدارک موجود در پرونده معلوم بود که دوران زندانی ام طولانی خواهد بود. بدین جهت عزم خود را برای تهیه تحقیقی تحت عنوان کلید قرآن جزم کردم. علی رغم کوفتگی ها و جراحات ناشی از شکنجه که توان جسمی مرا به تحلیل برده بود، روحیه ام پایداری و نشاط لازم را برای آغاز این کار دارا بود. از مأموران ساواک مستقر در کمیته مشترک خواستم تا قرآنی در اختیارم بگذارند. ولی آنان امتناع کردند. چون می دانستند قرآن برای ما در سلول های انفرادی انیس خوبی است و رنج دردها، مشکلات و تنهایی را جبران می کند. با وجود این، در اختیار نداشتن قرآن نمی توانست مانعی برای تصمیم من در آغاز راه مبارزه محسوب شود. از حافظه ام یاری جستم. زیرا آن روزها هنوز بیشتر آیات قرآن را با لفظ و ترتیب در حافظه داشتم. توفیق الهی مدد کرد و به نتایج خوبی رسیدم. با اینکه وسیله یادداشت نداشتم، ولی صفحات ذهنم انبوهی از مطالب ومضامین قرآن را درخود ثبت کردو نظم داد.»
تفسیر راهنما کتابی در تفسیر قرآن کریم اثر اکبر هاشمی رفسنجانی که نگارش آن پیش از انقلاب اسلامی ایران آغاز شده و بعدها توسط محققان و قرآن پژوهان مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی قم و زیر نظر نویسنده ادامه یافته است. از ویژگی های این تفسیر، بهره مندی از کلید واژه های موضوعی قرآن و برداشت های احتمالی در تفسیر به صورت طبقه بندی و تفکیک شده است. این تفسیر در سال ۱۳۷۲ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
اکبر هاشمی در سال ۱۳۱۳ شمسی در روستای بهرمان از توابع شهرستان رفسنجان به دنیا آمد. بعد از تحصیلات مقدماتی، در سال ۱۳۲۷ به قم مهاجرت کرد در حوزه علمیه قم در درس آیات عظام بروجردی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد، محمدرضا گلپایگانی، سید کاظم شریعتمداری، مرتضی حایری یزدی، نجفی مرعشی، علامه طباطبائی، زاهدی و منتظری شرکت کرد. وی از سال ۱۳۳۷ تا دوران انقلاب اسلامی ایران در مبارزات حضور داشت و هفت بار دستگیر و زندانی شد. بعد از انقلاب سمت های متعددی داشته است از جمله: عضو حزب جمهوری، سرپرست وزارت کشور، ریاست مجلس شورای اسلامی، امام جمعه موقت تهران، جانشین فرماندهی کل قوا، ریاست جمهوری، ریاست شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریاست شورای عالی امنیت ملی، ریاست مجلس خبرگان رهبری. وی هم اکنون ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را به عهده دارد. تفسیر راهنما یکی از ۹ عنوان کتاب هاشمی است.
هدف از نوشتن تفسیر راهنما، این است که تمامی موضوعات قرآنی ـ در حدّ توان ـ استخراج و به نظم خاصی در آید. سپس تمامی آنها نمایه گذاری، کد گذاری و فهرست بندی شود، تا معجمی موضوعی از مطالب قرآنی تهیه و در نتیجه کمبودها و نواقص معجم های لفظی جبران گردد. زیرا معجم لفظی نمی تواند الفاظی نظیر: انسان، بشر، ناس و بنی آدم را در یک جا جمع کند با این که این الفاظ اگر مترادف هم نباشند، دارای اشتراکهای زیادی هستند. امّا اگر معجم معنایی و محتوایی خوبی فراهم شود توان چنین کاری را دارد و یکی از اهداف عمده تفسیر راهنما نیز همین است.
نویسنده درباره آغاز نگارش تفسیر خود می نویسد:

[ویکی نور] تفسیر راهنما، تألیف اکبر هاشمی رفسنجانی و جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، تفسیری است گران بها از قرآن مجید، برای دسترسی آسان و سریع مبلغان اسلامی و فرهیختگان دین پژوه به موضوعات قرآنی ...که به زبان فارسی و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، تدوین شده است.
هدف از تدوین و تنظیم این اثر، تهیه مجموعه ای بود که کلید مفاهیم و معارف قرآنی بشمار آید ...
کتاب با دو مقدمه از نویسنده و آقای علی خراسانی (رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن) آغاز و مطالب در بیست و یک جلد، تنظیم شده است.
نویسنده، این اثر را در دوران مبارزات خود، در زندان های ساواک تدوین نموده است. وی به رغم کمبود ابزارهای پژوهش، با بررسی همه آیات قرآن و تأمل در آن ها، 30000 برداشت از مفهوم ها و موضوعات قرآن کریم را در 22 دفتر دویست برگ، در سه سال فراهم آورده است ...
وی هم زمان با فیش برداری و نمایه زنی و نگارش موضوعات - که مقدمه رسیدن به فرهنگ جامعی از موضوعات قرآن بود - دریافت که عرضه مجموعه برداشت های ذیل هر آیه به شکل مستقل نیز فواید بسیار دارد؛ زیرا در میان تفاسیر ترتیبی جای چنین اثری خالی بود و می توانست پشتوانه طرح عظیم کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم باشد. بدین ترتیب، تفسیر راهنما که مجموعه ای بیست مجلدی و مشتمل بر ده ها هزار برداشت است، شکل گرفت ...

[ویکی شیعه] تفسیر راهنما (کتاب). تفسیر راهنما کتابی در تفسیر قرآن کریم اثر اکبر هاشمی رفسنجانی که نگارش آن پیش از انقلاب اسلامی ایران آغاز شده و بعدها توسط محققان و قرآن پژوهان مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی قم و زیر نظر نویسنده ادامه یافته است. از ویژگی های این تفسیر، بهره مندی از کلید واژه های موضوعی قرآن و برداشت های احتمالی در تفسیر به صورت طبقه بندی و تفکیک شده است. این تفسیر در سال ۱۳۷۲ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۱۳ شمسی در روستای بهرمان از توابع شهرستان رفسنجان به دنیا آمد. بعد از تحصیلات مقدماتی، در سال ۱۳۲۷ به قم مهاجرت کرد در حوزه علمیه قم در درس آیات عظام بروجردی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد، محمدرضا گلپایگانی، سید کاظم شریعتمداری، مرتضی حایری یزدی، نجفی مرعشی، علامه طباطبائی، زاهدی و منتظری شرکت کرد. وی از سال ۱۳۳۷ تا دوران انقلاب اسلامی ایران در مبارزات حضور داشت و هفت بار دستگیر و زندانی شد. بعد از انقلاب سمت های متعددی داشته است از جمله: عضو حزب جمهوری اسلامی، سرپرست وزارت کشور، ریاست مجلس شورای اسلامی، امام جمعه موقت تهران، جانشین فرماندهی کل قوا، ریاست جمهوری، ریاست شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریاست شورای عالی امنیت ملی، ریاست مجلس خبرگان رهبری. وی هم اکنون ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را به عهده دارد. تفسیر راهنما یکی از ۹ عنوان کتاب هاشمی است.
هدف از نوشتن تفسیر راهنما، این است که تمامی موضوعات قرآنی ـ در حدّ توان ـ استخراج و به نظم خاصی در آید. سپس تمامی آنها نمایه گذاری، کد گذاری و فهرست بندی شود، تا معجمی موضوعی از مطالب قرآنی تهیه و در نتیجه کمبودها و نواقص معجم های لفظی جبران گردد. زیرا معجم لفظی نمی تواند الفاظی نظیر: انسان، بشر، ناس و بنی آدم را در یک جا جمع کند با این که این الفاظ اگر مترادف هم نباشند، دارای اشتراکهای زیادی هستند. امّا اگر معجم معنایی و محتوایی خوبی فراهم شود توان چنین کاری را دارد و یکی از اهداف عمده تفسیر راهنما نیز همین است.