تفسیر حسینی

[ویکی نور] تفسیر حسینی (مواهب علّیه). قرآن مجید مترجم مع تفسیر حسینی ، تفسیر ملا حسین واعظ کاشفی (درگذشته به سال 910ق) است که به همراه ترجمه شاه ولی الله محدث دهلوی منتشر شده است. تفسیر کاشفی معروف به «مواهب عِلیّه» یا «تفسیر حسینی» که به اختصار به عنوان «تفسیر ملا» هم شناخته می شود، در طول سال های 897 - 899ق، تألیف شده است. از آنجا که در باره ترجمه محدث دهلوی در کتاب شناسی قرآن مترجم دهلوی توضیحات لازم ذکر شده است، در اینجا تنها به بررسی تفسیر کاشفی می پردازیم. این تفسیر از زمان نگارش، مورد اقبالی عظیم واقع شده و پس از دقت در فهرست نسخه های خطی شاید بتوان گفت که از قرن دهم به بعد هیچ تفسیری تا این اندازه نسخه برداری نشده است.
کتاب در یک جلد با دیباچه و تفسیر سوره حمد آغاز و به سوره ناس ختم می شود و لذا تفسیر کاملی از قرآن کریم را در بر دارد. هر صفحه از کتاب به دو بخش تقسیم شده است که در قسمت بالای هر صفحه از کتاب آیات قرآن کریم به همراه ترجمه و در قسمت پائین نیز تفسیر کاشفی آمده است.
نثر روان و موجز کاشفی در این کتاب باعث شده که در حجم نسبتا کم، مطالب فراوانی گنجانده شود.
با وجود اینکه کاشفی خود در بسیاری از علوم مختلف تفسیر خبره بود، اما در این تفسیر به ندرت به موضوعات زبان شناسی، واژه شناسی، حقوقی و کلامی می پردازد که خود به اطلاعاتی گسترده در زمینه معارف اسلامی نیاز دارد. در عوض کاشفی ترجمه ای با توضیحی از آیات قرآن را به فارسی ساده و موجز، با نقل قول هایی برگزیده از دیگر آثار تفسیری و نظم و نثر اهل طریقت، در هم آمیخته تا تفسیری کاملاً کوتاه و موجز از کل قرآن فراهم آورد .
کاشفی نوشته های خود را در زمینه تفسیر، با یک تفسیر بزرگ و جامع تحت عنوان «جواهر التفسیر لتحفة الأمیر» آغاز کرد. در مقدمه این تفسیر، کاشفی سبب نگارش آن را این گونه بیان می کند که چون فرصت نیافته جواهر التفسیر را تمام کند، تفسیری مختصر نوشته است. هرچند کاشفی قصد داشت تفسیری بر کل قرآن بنویسد، اما بعد از اینکه به ابتدای سوره چهارم رسید، نگارش جواهر التفسیر را ناتمام گذاشت، اما چندین سال بعد تفسیری بسیار موجزتر به نام «مواهب علیّه» نوشت.