تفسیر اجتماعی

[ویکی فقه] طریق و شیوه هر مفسر برای تفسیر متفاوت است و غالباً بستگی دارد به ابزاری که در تفسیر به کار می رود. از این رو روش های تفسیر آیات متفاوت است. از جمله این روش ها، روش تفسیر اجتماعی است.
«تفسیر» در لغت از ماده «فسََّر» به معنی «کشف و پرده برداری از معنای لفظ و ظاهر کردن آن» است و در اصطلاح به معنای پرده برداری از ابهاماتِ کلمات و جملات قرآن و توضیح مقاصد و اهداف آن ها است.

توضیح بعضی واژگان
«گرایش» یعنی تأثیر باورهای مذهبی، کلامی، جهت گیریهای عصری و سبکهای پردازش در تفسیر قرآن، که بر اساس عقاید، نیازها، ذوق و سلیقه و تخصص علمی مفسر شکل می گیرد.
«روش» یعنی استفاده از ابزار یا منبع خاص (مانند: قرآن، روایت، عقل و...) در تفسیر قرآن تا معانی و مقصود آیه را روشن کند.

جایگاه علمی تفسیر اجتماعی
تفسیر اجتماعی که شاخه ای از تفسیر اجتهادی با گرایش اجتماعی است به معنای خضوع در برابر مفاهیم اجتماعی و نیازهای واقعی عصر حاضر است که مفسر در این روش تلاش می کند بین نظریه قرآن در زمینه مسائل اجتماعی، با هدف اجتماعی، هماهنگی برقرار نماید، و در جنبه های محتلف اجتماعی از مسائل اعتقادی گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و حقوقی، به ارایه نظریه و تئوری می پردازد و مشکلات را پیش‎بینی می کند و به شبهات مختلف پاسخ می دهد.
مفسر در این تفسیر از موضعی متعهدانه و مسئولانه به قضایا نگاه می کند و نگران حوادث و تحولات است و از همین روست که همه راه حل ها را بررسی می کند و آن چه را مطابق فرهنگ و تعالیم قرآنی می یابد، ارایه می دهد.

تاریخچه
...

[ویکی اهل البیت] "تفسیر" در لغت از ماده "فسََّر" به معنی «کشف و پرده برداری از معنای لفظ و ظاهر کردن آن» است. و در اصطلاح به معنای پرده برداری از ابهاماتِ کلمات و جملات قرآن و توضیح مقاصد و اهداف آنها است.
"گرایش" یعنی تأثیر باورهای مذهبی، کلامی، جهت گیری های عصری و سبکهای پردازش در تفسیر قرآن که بر اساس عقاید، نیازها، ذوق و سلیقه و تخصص علمی مفسر شکل می گیرد. "روش" یعنی استفاده از ابزار یا منبع خاص (مانند: قرآن، روایت، عقل و...) در تفسیر قرآن تا معانی و مقصود آیه را روشن کند.
تفسیر اجتماعی که شاخه ای از تفسیر اجتهادی با گرایش اجتماعی است به معنای خضوع در برابر مفاهیم اجتماعی و نیازهای واقعی عصر حاضر است که مفسر در این روش تلاش می کند، بین نظریه قرآن در زمینه مسائل اجتماعی با هدف اجتماعی هماهنگی برقرار نماید و در جنبه های محتلف اجتماعی از مسائل اعتقادی گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و حقوقی به ارایه نظریه و تئوری می پردازد و مشکلات را پیش بینی می کند و به شبهات مختلف پاسخ می دهد.
مفسر در این تفسیر از موضعی متعهدانه و مسئولانه به قضایا نگاه می کند و نگران حوادث و تحولات است و از همین روست که همه راه حل ها را بررسی می کند و آنچه را مطابق فرهنگ و تعالیم قرآنی می یابد، ارایه می دهد.
قرآن کریم همانطور که به عقاید و احکام تکلیفی انسان می پردازد، بسیاری از مطالب مربوط به زندگی اجتماعی و فردی بشر را بیان کرده است. این بُعد از قرآن از دیرباز مورد توجه مفسران بوده و به تفسیر آیات مربوط به آن پرداخته اند، اما در قرن اخیر با حرکت "سید جمال الدین اسدآبادی" در مصر نگاهی نو به تعالیم قرآن و اسلام شکل گرفت. و به تبعیت از او شاگردش استاد "محمد عبده" پایه و اساس این بنیان را پی ریزی کرد و باب اجتهاد در تفسیر را پس از چندین قرن گشود.
بعد از او هم شاگردانش به همین شیوه و سبک عمل کردند اما کسی که در این راه گوی سبقت را از همه ربوده است علامه و فیلسوف بزرگوار سید محمدحسین طباطبایی می باشد که در تفسیر المیزان مباحث اجتماعی زیادی را طرح می کند.
«یا أیّها الّذینَ آمنوا اصْبِروا وَصابِروا و رابِطوا...»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! در برابر مشکلات و هوسها استقامت کنید! و در برابر دشمنان (نیز) پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید...