[ویکی فقه] تنویر المقباس اثر عبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف معروف به ابن عباس (۳ پ ه - ۶۸ ق) از کبار صحابه است. روایت شـده اسـت که حضرت رسول اللّه (صلی الله علیه وآله) درباره وی دعا فرمودند اللهم فقهه فی الدین و علمه فی التاویل... و دعای پیغمبر (ص) مستجاب گردید و بر اثر دانش وسیعش و احاطه کامل بـه تفسیر و تاویل قرآن کریم او را ترجمان القرآن می خوانند و نیز او را وارث علوم رسول اللّه (صلی الله علیه وآله) می دانند.
مفسرین فریقین روایات او را در تفسیرهای خویش ذکر می کنند. تا به آنجا که حدود نیمی از احادیث وارده در تفسیر قرآن کریم از ابن عباس روایت شده است. قسمتی از تفسیر وی نخست در بمبئی در ۱۲۸۰ ق به چاپ رسید. سـپس در بولاق به سال ۱۲۹۰ ق چاپ دوم گردید و مکررا در ایران و هندوستان و بیروت به چاپ رسیده است و شمس الدین محمد سخاوی در الضوء اللامع آن را به محمد بن یعقوب فیروزآبادی (م ۸۱۷ ق) نسبت داده که مرادش جمع و تدوین آن است و همچنین است صاحب کشف الظنون. در نسخه چاپی، سند اول آن منتهی می گردد به عمار بن عبدالمجید هروی که نیز او از علی بن اسحاق سمرقندی (م ۲۳۷ ق) روایت کرده است و سمرقندی از محمد بن مروان سدی صغیر (م ۱۸۶ ق) روایـت مـی نماید و او از محمد بن السائب کلبی (م ۱۴۶ ق) روایت کرده است و او از ابی صالح میزان بصری و او از ابن عباس. سیوطی در الاتقان خود طرق روایات تفسیر ابن عباس را ضبط کرده است. ابن ندیم درباره او می نویسد: کتاب ابن عباس، به روایت مجاهد، و حمید بن قیس از مجاهد و ورقـاء از ابـونـجـیـح از مـجـاهد و عیسی بن میمون از ابونجیح از مجاهد آن را روایت کرده اند.
تدوین گفته های ابن عباس
با وجود کثرت اقوال تفسیری ابن عباس در تفاسیر، در این که خود وی تألیفی داشته باشد، تردید وجود دارد. از مطالبی که درباره برخی از شاگردان ابن عباس نقل شده است، می توان دریافت که آن ها پس از وی اقوالش را تدوین کرده اند. دلیل دیگر بر فقدان روایات تفسیری مکتوب از ابن عباس، تفاوت روایات تفسیری وی، حتی ذیل یک آیه، در تفاسیر گوناگون است.
ذکر سند گفته های ابن عباس
در تفاسیر روایی، اقوال فراوانی از ابن عباس با سلسله اِسنادهای مختلف آمده که سلقینی با ذکر تمام آن ها به این نکته که هر مفسری از کدام طریق بهره برده، اشاره کرده است. از این میان، طریق محمدبن مسلم زُهْری از عبیداللّه بن عبداللّه بن عُتْبَه از معاویه بن صالح از علی بن ابی طلحه را صحیحترین طریق شمرده اند. مجموعه این روایات به صورت صحیفه ای مدوّن در میان محدّثان مصری رواج داشته و چنان معتبر بوده که احمد بن حنبل سفر به مصر را برای سماع آن نیکو می شمرده است.
← تردید در صحت سند علی بن ابی طلحه
...
مفسرین فریقین روایات او را در تفسیرهای خویش ذکر می کنند. تا به آنجا که حدود نیمی از احادیث وارده در تفسیر قرآن کریم از ابن عباس روایت شده است. قسمتی از تفسیر وی نخست در بمبئی در ۱۲۸۰ ق به چاپ رسید. سـپس در بولاق به سال ۱۲۹۰ ق چاپ دوم گردید و مکررا در ایران و هندوستان و بیروت به چاپ رسیده است و شمس الدین محمد سخاوی در الضوء اللامع آن را به محمد بن یعقوب فیروزآبادی (م ۸۱۷ ق) نسبت داده که مرادش جمع و تدوین آن است و همچنین است صاحب کشف الظنون. در نسخه چاپی، سند اول آن منتهی می گردد به عمار بن عبدالمجید هروی که نیز او از علی بن اسحاق سمرقندی (م ۲۳۷ ق) روایت کرده است و سمرقندی از محمد بن مروان سدی صغیر (م ۱۸۶ ق) روایـت مـی نماید و او از محمد بن السائب کلبی (م ۱۴۶ ق) روایت کرده است و او از ابی صالح میزان بصری و او از ابن عباس. سیوطی در الاتقان خود طرق روایات تفسیر ابن عباس را ضبط کرده است. ابن ندیم درباره او می نویسد: کتاب ابن عباس، به روایت مجاهد، و حمید بن قیس از مجاهد و ورقـاء از ابـونـجـیـح از مـجـاهد و عیسی بن میمون از ابونجیح از مجاهد آن را روایت کرده اند.
تدوین گفته های ابن عباس
با وجود کثرت اقوال تفسیری ابن عباس در تفاسیر، در این که خود وی تألیفی داشته باشد، تردید وجود دارد. از مطالبی که درباره برخی از شاگردان ابن عباس نقل شده است، می توان دریافت که آن ها پس از وی اقوالش را تدوین کرده اند. دلیل دیگر بر فقدان روایات تفسیری مکتوب از ابن عباس، تفاوت روایات تفسیری وی، حتی ذیل یک آیه، در تفاسیر گوناگون است.
ذکر سند گفته های ابن عباس
در تفاسیر روایی، اقوال فراوانی از ابن عباس با سلسله اِسنادهای مختلف آمده که سلقینی با ذکر تمام آن ها به این نکته که هر مفسری از کدام طریق بهره برده، اشاره کرده است. از این میان، طریق محمدبن مسلم زُهْری از عبیداللّه بن عبداللّه بن عُتْبَه از معاویه بن صالح از علی بن ابی طلحه را صحیحترین طریق شمرده اند. مجموعه این روایات به صورت صحیفه ای مدوّن در میان محدّثان مصری رواج داشته و چنان معتبر بوده که احمد بن حنبل سفر به مصر را برای سماع آن نیکو می شمرده است.
← تردید در صحت سند علی بن ابی طلحه
...
wikifeqh: تنویر_المقباس_من_تفسیر_ابن_عباس
[ویکی شیعه] تفسیر ابن عباس، مجموعه اقوال تفسیری منسوب به عبداللّه بن عباس، که توسط شاگردانش جمع آوری شده است. استناد به این اقوال نزد راویان شیعه متداول بوده است. حسین بن حکم حِبَری زیدی و فرات بن ابراهیم کوفی روایات تفسیری بسیاری از ابن عباس نقل کرده اند، همچنین عبدالعزیز جلودی، مجموعه ای از اقوال تفسیری او را گرد آوری کرده است.
از ویژگی های این مجموعه اقوال، بیان اسباب نزول و قصصی بودن آن است. حسکانی نیز روایات تفسیری فراوانی در فضیلت اهل بیت و شأن نزول آیات در حق ایشان، به نقل از ابن عباس آورده شده است.
با وجود فراوانی اقوال تفسیری ابن عباس در تفاسیر، در اینکه خود وی تألیفی داشته باشد، تردید وجود دارد از مطالبی که در باره برخی از شاگردانش نقل شده است می توان دریافت که آنان پس از وی اقوالش را تدوین کرده اند. دلیل دیگر بر فقدان روایات تفسیری مکتوب از ابن عباس، تفاوت روایات تفسیری وی، حتی ذیل یک آیه، در تفاسیر گوناگون است.
از ویژگی های این مجموعه اقوال، بیان اسباب نزول و قصصی بودن آن است. حسکانی نیز روایات تفسیری فراوانی در فضیلت اهل بیت و شأن نزول آیات در حق ایشان، به نقل از ابن عباس آورده شده است.
با وجود فراوانی اقوال تفسیری ابن عباس در تفاسیر، در اینکه خود وی تألیفی داشته باشد، تردید وجود دارد از مطالبی که در باره برخی از شاگردانش نقل شده است می توان دریافت که آنان پس از وی اقوالش را تدوین کرده اند. دلیل دیگر بر فقدان روایات تفسیری مکتوب از ابن عباس، تفاوت روایات تفسیری وی، حتی ذیل یک آیه، در تفاسیر گوناگون است.
wikishia: تفسیر_ابن_عباس