تَفتگاه یا لکهٔ داغ ( به انگلیسی: Hotspot ) در دانش زمین شناسی به نقاطی در کره زمین گفته می شود که نسبت به نقاط دیگر به طور غیرعادی گرم هستند و باور دانشمندان بر این است که علت آن فعالیت های آتشفشانی در گوشته زمین در لایه های زیر این نقاط می باشد. [ ۱]
تفتگاه ها ممکن است در نزدیکی صفحات زمین ساختی قرار داشته باشند یا از آن ها دور باشند. [ ۲]
تعداد تفتگاه ها، حدود ۵۰ تا ۱۲۰ عدد تعیین شده است. یکی از این نقاط نیز در جزیره ایسلند در شمال اروپاست. [ ۳]
زمین شناسان بر این باورند که نوعی مخزن در حال بالا آمدن از مواد گوشته، در زیر آتشفشان های داخل صفحات اقیانوسی قرار دارد. گداختن این مواد در هنگام رسیدن به ژرفاها و کم وکاسته شدن از مقدار فشار، باعث پدیدآوردن نوعی نقطه داغ می شود. با فرض اینکه صفحه اقیانوس آرام از روی این نقطه داغ عبور می کند، به ترتیب ساختارهای آتشفشانی حاصل می آید. عمر هر آتشفشان نیز نشاندهنده زمانی است که کوه، در روی تفتگاه و ساکن گوشته قرار داشته است. [ ۳]
نقاط داغ در واقع مراکز فعالیت های آتشفشانی ادوار گذشته و حال هستند. اگرچه تفتگاه ها بر روی صفحات سنگ کره قرار دارند ولی از نظر مکانی غالباً فاصله زیادی با حاشیه های فعال صفحه ها دارند. تفتگاه ها می توانند به صورت آتشفشان های منفرد یا گروهی هم در سنگ کره قاره ای و هم در سنگ کره اقیانوسی پدید آیند. در کف ژرف سنگ کره های اقیانوسی زنجیره هایی از آتشفشان ها به عنوان نقاط داغ مشاهده شده است. تفتگاه های دیگری نیز در حاشیه های سازنده صفحه ها به چشم می خورند.
آتشفشان های مربوط به جزایر و رشته کوه های قوسی موجود در بالای منطقه فرورانش از رده تفتگاه ها خارج هستند و به عبارت دیگر در این ردیف و مفهوم بحساب نمی آید.
مخازن ماگما در محل خود ثابت هستند و این در حالی است که مخزن به طور مستقیم در حال حرکت است. در این رهگذر همواره روی تفتگاه آتشفشان هایی شکل می گیرند؛ ولی به محض اینکه در اثر حرکت سنگ کره آتشفشان مذکور از نقاط داغ دور می شوند مجدداً روی آن آتشفشان جدیدی شکل گرفته و آتشفشان پیشین از فعالیت بازمی ایستد. در همین رابطه آتشفشان های غیرفعال زنجیره ای را تولید می کنند که نمایانگر جهت حرکت صفحه می باشد.
تفتگاه هایی که در کف اقیانوس اطلس قرار دارند دارای رفتار متفاوت نسبت به صفحه اقیانوس آرام هستند. به نظر می رسد نقاط داغ اقیانوس اطلس اصولاً در دور یا نزدیکی محور کافت آغازی اقیانوس یعنی کافتی که در اثر جداشدن صفحه آمریکا از آفریقا به وجود آمده و باعث تشکیل اقیانوس اطلس شده است قرار دارند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفتفتگاه ها ممکن است در نزدیکی صفحات زمین ساختی قرار داشته باشند یا از آن ها دور باشند. [ ۲]
تعداد تفتگاه ها، حدود ۵۰ تا ۱۲۰ عدد تعیین شده است. یکی از این نقاط نیز در جزیره ایسلند در شمال اروپاست. [ ۳]
زمین شناسان بر این باورند که نوعی مخزن در حال بالا آمدن از مواد گوشته، در زیر آتشفشان های داخل صفحات اقیانوسی قرار دارد. گداختن این مواد در هنگام رسیدن به ژرفاها و کم وکاسته شدن از مقدار فشار، باعث پدیدآوردن نوعی نقطه داغ می شود. با فرض اینکه صفحه اقیانوس آرام از روی این نقطه داغ عبور می کند، به ترتیب ساختارهای آتشفشانی حاصل می آید. عمر هر آتشفشان نیز نشاندهنده زمانی است که کوه، در روی تفتگاه و ساکن گوشته قرار داشته است. [ ۳]
نقاط داغ در واقع مراکز فعالیت های آتشفشانی ادوار گذشته و حال هستند. اگرچه تفتگاه ها بر روی صفحات سنگ کره قرار دارند ولی از نظر مکانی غالباً فاصله زیادی با حاشیه های فعال صفحه ها دارند. تفتگاه ها می توانند به صورت آتشفشان های منفرد یا گروهی هم در سنگ کره قاره ای و هم در سنگ کره اقیانوسی پدید آیند. در کف ژرف سنگ کره های اقیانوسی زنجیره هایی از آتشفشان ها به عنوان نقاط داغ مشاهده شده است. تفتگاه های دیگری نیز در حاشیه های سازنده صفحه ها به چشم می خورند.
آتشفشان های مربوط به جزایر و رشته کوه های قوسی موجود در بالای منطقه فرورانش از رده تفتگاه ها خارج هستند و به عبارت دیگر در این ردیف و مفهوم بحساب نمی آید.
مخازن ماگما در محل خود ثابت هستند و این در حالی است که مخزن به طور مستقیم در حال حرکت است. در این رهگذر همواره روی تفتگاه آتشفشان هایی شکل می گیرند؛ ولی به محض اینکه در اثر حرکت سنگ کره آتشفشان مذکور از نقاط داغ دور می شوند مجدداً روی آن آتشفشان جدیدی شکل گرفته و آتشفشان پیشین از فعالیت بازمی ایستد. در همین رابطه آتشفشان های غیرفعال زنجیره ای را تولید می کنند که نمایانگر جهت حرکت صفحه می باشد.
تفتگاه هایی که در کف اقیانوس اطلس قرار دارند دارای رفتار متفاوت نسبت به صفحه اقیانوس آرام هستند. به نظر می رسد نقاط داغ اقیانوس اطلس اصولاً در دور یا نزدیکی محور کافت آغازی اقیانوس یعنی کافتی که در اثر جداشدن صفحه آمریکا از آفریقا به وجود آمده و باعث تشکیل اقیانوس اطلس شده است قرار دارند.
wiki: تفتگاه