تغییر رنگ انحلالی

تغییر رنگ انحلالی یا حلال رنگی[ ۱] ( به انگلیسی: solvatochromism ) پدیده ای است که در آن رنگ ایجاد شده توسط یک حل شونده یکسان هنگام انحلال در حلالهای مختلف متفاوت است. [ ۲]
اثر سلواتوکرومیک، پدیده ای است که طیف ساطع شده توسط ماده حل شونده بعد از انحلال در حلال های های متفاوت تغییر می کند. در این زمینه، ثابت دی الکتریک و ظرفیت پیوند هیدروژنی، مهمترین خواص ماده حلال هستند. حلال های مختلف تاثیرهای متفاوتی روی حالت پایه و برانگیخته الکترون های ماده حل شونده دارند؛ بنابراین فاصله بین لایه های پایه برای حضور الکترون و لایه های برانگیخته متفاوت خواهند بود و این موضوع اساس تغییر طیف مسطح از محلول ( به دلیل تفاوت در شدت، موقعیت و طول موج امواج ) است. درضمن فقط هنگامی می توانیم رنگ ها را ببینیم که طول موج ساطع شده از حلال در ناحیه دید انسان ( حدود ۴۰۰ تا ۷۵۰ نانومتر ) بوده و فاصله بین لایه برانگیخته و پایه از حدی بیشتر یا کمتر نباشد.
سلواتوکرومیسم منفی مربوط به یک تغییر هیپسوکرومیک ( یا گذر به آبی ) با افزایش قطبیت حلال است. برای مثال می توان به انحلال 4 - ( 4′ - hydroxystyryl ) - N - methylpyridinium iodide اشاره کرد که پس از انحلال در آب به رنگ زرد و در ۱ - پرویانول به رنگ نارنجی در می آید.
سلواتوکرومیسم مثبت مربوط به یک تغییر باتوکرومیک ( یا گذر به قرمز ) با افزایش قطبیت حلال است. برای مثال می توان به انحلال 4, 4' - bis ( dimethylamino ) fuchsone اشاره کرد که در تولوئن نارنجی و در استون قرمز است.
ارزش اصلی مفهوم سلواتوکرومیسم در پیش بینی رنگ محلول هاست. در اصل می توان از این پدیده در حسگرها و الکترونیک مولکولی استفاده کرد. همچنین می توان از این پدیده برای پیش بینی بسیاری از خواص و پارامترهای حلال ها و تعیین حلال مناسب برای اپلیکیشن ها و کاربردهای مختلف دیگر استفاده کرد.
سلواتوکرومیسم فلورسانس نانولوله های کربنی برای استفاده در حسگرهای نوری شناسایی و استفاده می شوند. در چنین کاربردی طول موج فلورسانس لوله های کربنی برای شناسایی آسان مواد منفجره مورد استفاده قرار می گیرند. [ ۳]