تغایر اجزای قیاس با اجزای نتیجه

[ویکی فقه] تغایر اجزای قیاس با اجزای نتیجه یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و از اسباب مغالطه معنوی تالیف قیاسی است.
استدلال قیاسی از دو مقدمه و یک نتیجه تشکیل می شود و مقدمات، مواد استدلال هستند و نتیجه، قضیه ای است که از آنها استنباط می شود. یکی از اسباب مغالطه معنویِ تالیف قیاسی، این است که اجزای مقدمه قیاس با اجزای نتیجه متغایر باشند؛ به دیگر سخن، حد اصغر و حد اکبر در دو مقدمه با نتیجه مختلف باشند؛ مانند آنکه گفته شود: «انسان کلی است» و «کلی در خارج وجود ندارد؛ پس انسان در خارج وجود ندارد». در این مثال، موضوع نتیجه با موضوع صغرا مغایرت دارد، زیرا موضوع در صغرا ذهنی است، ولی موضوع در نتیجه، انسان خارجی است. نتیجه صحیح آن است که گفته شود: «انسان ذهنی در خارج وجود ندارد».
اتحاد در قیاس
توضیح اینکه در قیاس، سه اتحاد شرط است: ۱. اتحاد موضوع نتیجه با یکی از اجزای صغرا (موضوع یا محمول)؛ ۲. اتحاد محمول نتیجه با یکی از اجزای کبرا؛ ۳. اتحاد حدوسط در صغرا و کبرا. گاهی بین این امور اختلافی وجود دارد که سبب عدم اتحاد آنها می شود، ولی این اختلاف آشکار نیست و اجزا در ظاهر متحد به نظر می آیند و همین امر باعث حصول نتیجه غلط می شود.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • شهاب الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
...