تعلیق ناباوری

تعلیق ناباوری ( به انگلیسی: suspension of disbelief ) یک اصطلاح در مطالعات ادبی و سینمایی است که در آن مخاطب یک متن دیداری، نوشتاری یا شنیداری به صورت ارادی ناباوری خود را کنار می گذارد تا بتواند با جهان متن هم آوایی کند. این اصطلاح را اولین بار فیلسوف و شاعر زیبایی شناس انگلیسی سمیوئل تیلور کولریج در سال ۱۸۱۷ ضرب کرد. ما می دانیم که داریم نمایشی از یک فیلم تخیلی را می بینیم، اما به راحتی این جهان را به همان صورتی که ارائه می شود، به همراه قواعد، شخصیت ها و خطوط پیرنگی آن، می پذیریم. [ ۱]
جی. آر. آر. تالکین در مقالهٔ «در باب قصه های پریان» به ماهیت «باورِ ادبی»، یا به گفتهٔ خودش «باور ثانویه» می پردازد. او در بررسی و ارتقای فرمول کولریج، یعنی «تعلیق ارادیِ ناباوری»، می گوید «داستان پرداز یک «خُردخالق» موفق است. او جهانی ثانوی خلق می کند تا ذهن شما وارد آن شود. در بطن این جهان، هرچه او تعریف کند، «حقیقت» است: به عبارت دیگر، با قوانین آن جهان سازگار است. در نتیجه شما تا زمانی که در بطن آن جهان هستید، آن داستان را باور می کنید و به محض این که ناباوری ایجاد شود، این سحر از بین می رود؛ یعنی این جادو، یا هنر، شکست می خورد. در این صورت شما دوباره به جهان اولیه بازمی گردید و از بیرون به این جهان ثانویِ نافرجام می نگرید». تعلیق ناباوری شاید برای «جستجوی محسنات در اثری هنری که از نظر ما شکست خورده» ضروری باشد، اما برای خوانندگانی که حقیقتاً «آن قصه را دوست دارند» این امر غیرضروری است: «آنان نیازی ندارند ناباوری را تعلیق کنند؛ بلکه آنان این امور را باور می کنند». [ ۲]