تعتدوها

[ویکی الکتاب] معنی لَا تَعْتَدُوهَا: از آن تجاوز نکنید
ریشه کلمه:
عدو (۱۰۶ بار)
ها (۱۳۹۹ بار)

تجاوز. راغب گفته: عدو بمعنی تجاوز و منافات التیام است، آن گاهی با قلب است که به آن عدوات و معاداة گویند و گاهی در راه رفتن است که عَدْو (دویدن) نام دارد و گاهی در عدم رعایت عدالت در معامله است که عُدْوان و عدو گویند... . به آنها گفتیم در شنبه تجاوز نکنید و با صید در آن روز از دستور خدا سرباز نزنید. . عدو در دو آیه ذیل بمعنی تجاوز است ،. ظاهراً «بَغیاً» مطلق طلب است یعنی: فرعون و لشکریانش در طلب آنان از روی تجاوز بدنبالشان رفتند. عدّو: دشمن. که در قلب به انسان عداوت دارد و در ظاهر مطابق آن رفتار می‏کند ، . بقول راغب دشمن دو جور است یکی آن که بشخص عداوت دارد و بقصد دشمنی است مثل: . دیگری آن که بقصد عداوت نیست بلکه وی حالتی دارد که شخص از آن متّأذی می‏شود چنانکه از کار دشمن، مثل . بتهای بیجان نسبت به ابراهیم «علیه السلام» عداوتی نداشتند واز جماد عداوت متصّور نیست بلکه آنها جنبه معبودی داشتند و آن حالت ابراهیم را ناراحت می‏کرد لذا فرمود: آنها دشمن منند در مجمع در معنی آیه فرماید: پرستشگران اصنام و اصنام دشمن منند ولی عقلا را تغلیب کرده. ولی ظاهراً مرجع ضمیر اصنام است و ارجاع ضمیر اولوالعقل در قرآن در اینگونه موارد بسیار است. ظاهراً در آیه . نیز عدّو به همان معنی است یعنی همانطور که از دشمن صدمه به انسان می‏رسد ممکن است آنها نیز شما را به صدمه بیاندازند و میل و عشق به آنها از کار خدائی بازتان دارد. در اینجا لازم است به چند آیه نظر افکنیم: 1- * . این آیه درباره انتقام، قاعده کلّی است و روشن می‏کند که هر تجاوز را می‏توان مقابله به مثل کرد و جمله «وَ اتَّقُوا اللهَ» بیان آنست که در مقابله به مثل نمی‏شود طغیان و تجاوز کرد بلکه باید در آن کمیّت و کیفیّت تجاوز طرف را مراعات نمود، با آنکه خداوند عدوان را دوست ندارد . ولی عدوان در مقابل عدوان از آن خارج است و عدوان اولیه ناپسند است اما این عدوان شخص را از ذلّت و خواری نجات می‏دهد. بلی گذشت و عفو هم در صورت قدرت مرضّی خداست و حسّ انتقام و جنبه رحمت هر دو در نظر است چنان که فرموده: . 2- * . شاید مراد ار دشمنی خدا آن باشد که رحمت خدا به آنها نمی‏رسد. 3- * . یعنی: قسم به دوندگان که نفس نفس زنند. و آتش افروزان که با زدن، آتش افروزند. و هجوم بران در وقت صبح، که با آن هجوم و دویدن غبار بلند کردند و بدان وسیله در میان قومی قرار گرفتند، که انسان به پروردگار خویش ناسپاس است. در مجمع فرموده: گویند این سوره درباره علی «علیه السلام» نازل گشته که رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله و سلم» دفعاتی بعضی از صحابه را به جنگ ذات‏السلاسل فرستاد بی‏نتیجه برگشتند تا علی «علیه السلام» را مأمور کرد او بر کفّار غالب شد، این از امام صادق «علیه السلام» در حدیث مفصّلی وارد شده است فرمود: این جنگ را ذات‏السلاسل گفتند که آن حضرت عدهّ‏ای از کفّار را کشت و اسیران را به ریسمان بست گوئی در زنجیرهااند. چون سوره نازل شد رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله و سلم» در نماز صبح آن را خواند پس از نماز اصحاب گفتند: ما این آیات را تا به حال نشنیده‏ایم فرمود: علی به دشمنان خدا پیروز شد جبرئیل این بشارت را بر من امشب داد بعد از چند روز علی «علیه السلام» با غنائم و اسیران به مدینه وارد شد. این مطلب در صافی و برهان نیز نقل شده، اهل سنت نیز آن را نقل کرده ولی از علی «علیه السلام» نام نبرده‏اند. از علی «علیه السلام» و غیره عادیات شتران جنگ و شتران حاجیان نیز نقل شده است. اگر مراد از عادیات اسبان جنگی باشد می‏شود گفت که: این آیات سرود جنگ و مارش نظامی است و سوگندها با مطلب آیات در زیر تناسب دارد واللّه العالم. 4- * . ظاهراً در این گونه موارد مراد از عداوت دشمنی ظاهری و از بغضاء عداوت و کینه قلبی است گرچه عداوت به معنی تجاوز قلبی است در اقرب الموارد گفته: عداوت به معنی خصومت و دوری است به قولی آن اخصّ از بغضاء است که هر عدّ و مبغض است و گاهی آنکه دشمن نیست مبغض است. 5- * . عدوان چنان که از راغب نقل شد و در المنار ذیل آیه فوق گفته عدم رعایت عدالت در رفتار و معامله با دیگران است لذا بهتر است آن را ظلم معنی کرد یعنی در گناه و ظلم همدیگر را یاری نکنید علی هذا اثم از عدوان اعمّ است چنان که در آیه . مراد از آن بی‏شک ظلم و عدم رعایت عدل است. در آیه . طبرسی فرموده بقولی عدوان و ظلم هر دو یکی‏اند. به جهت اختلاف لفظ هر دو ذکر شده‏اند. به نظر نگارنده مراد از ظلم عصیان و ظلم به نفس و از عدوان ظلم به دیگران است زیرا مشارالیه «ذلکَ» عبارت است از «لا تَأْکُلُوا اَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ... وَ لا تَقْتُلُوا اَنْفُسَکُمْ» می‏دانیم که اکل به باطل عدوان و قتل خویشتن معصیت و ظلم به نفس است. در آیات 85 بقره 2 و 62 مائده 8 و9 مجادله - «عُدْوان» با «اِثْم» ذکر شده ملاحظه آیات ما قبل آنها نشان می‏دهد که مراد از «اِثْم» گناه نسبت به خویش و از «عُدوان» ظلم به دیگران است.