تشیع سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع

[ویکی نور] تشیع، سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع، در اصل مقاله بلندی با عنوان کلی «تشیع» است که در جلد چهارم دایرةالمعارف تشیع چاپ شده است (مقدمه، صفحه هشتم). مقالات این مجموعه به وسیله جمعی از محققان و پژوهشگران نگارش یافته که از آن جمله اند: سید مهدی جعفری، علی رفیعی، محمود دریاب و بهاءالدین خرمشاهی.
انگیزه ارائه مقالات به صورت کتاب مستقل، آن بوده که افراد بیشتری از آن استفاده کنند .
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و شانزده فصل است. هریک از فصول کتاب در حقیقت مقاله ای است که توسط یک نویسنده متخصص تألیف شده و نام وی در ذیل عنوان آن ذکر شده است.
این اثر، به واقع سیری کلی و فشرده از مجموعه فکر و عقاید و تاریخ و فرهنگ شیعه است. مطالب کتاب از واژه شناسی شیعه آغاز می شود و به تناسب موضوع و طبق یک ترتیب منطقی ادامه پیدا می کند و دیگر مقولات اعتقادی و تاریخی و فقهی و فرهنگی تشیع پی هم می آیند. در هر قسمتی و ذیل هر عنوانی کوشش شده است که اهم مسائل مربوط به آن، فشرده و کوتاه بیایند و خواننده (هرچند کوتاه و گذرا) اطلاعاتی کسب کند. به دلیل محدودیت فوق العاده، غالباً مطالب و یا موضوعات کم اهمیت و فرعی مجال انعکاس نیافته اند و موضوعات مهم نیز به جای خود و در ذیل عنوان ویژه اش ارجاع داده شده است؛ مثلاً فرقه ها، عقاید کلامی، حکومت ها و دولت ها و جنبش ها، مباحث و موضوعات فقهی و اصولی، مسائل و موضوعات تفسیری، کتاب ها، اشخاص و اعلام، هرکدام مدخل جداگانه دارند که برخی از آنها در مجلدات گذشته دایرةالمعارف تشیع آمده اند و بخش بزرگ تر آنها در مجلدات بعدی خواهند آمد و ارجاعاتی را که در داخل پرانتز در این کتاب ملاحظه می کنید، مربوط به همین نوع مقالات است .
این نکته نیز گفتنی است که این کتاب از عنوان «تشیع»، به مفهوم عام و تاریخی آن نظر داشته است و لذا به مذاهب شیعی دیگر، مانند زیدیه و اسماعیلیه و شاخه های مختلف آن نیز کم وبیش پرداخته شده است؛ به ویژه در مقالاتی چون فرق، اندیشه سیاسی، فقه و اجتهاد، فلسفه و عرفان به آن دو مذهب (و حتی شماری از فرقه های شیعی متروک و فراموش شده) توجه شده است؛ درعین حال محور اصلی تدوین مقالات، شیعی دوازده امامی است .