تشکیلات مشبک

ساختار شبکه ای یا تشکیلات مشبک ( به انگلیسی: Reticular formation ) ساختار بزرگی و شبکه ای از مدارهای عصبی است که از ساقه مغز به تالاموس، واقع در پیش مغز آغاز و از برخی سازه های واقع شده در هستهٔ مرکزی عبور می کنند. [ ۲] این تشکیلات هستههای بسیاری را ( بیشتر از ۹۰ هسته ) در خود جای داده است. ساختار مشبک به وسیلهٔ شبکهٔ به هم پیوستهٔ نورون ها و زائده های دندریت و اکسون پیچیده، شناخته می شود. این ساختار به کنترل شدت پاسخ ها و متعادل کردن میزان تأثیری که هر محرک ورودی بر دیگر اندام های مغزی خواهد داشت، نظارت می کند. [ ۳] میزان بر انگیختگی کل سیستم عصبی به وسیله ساختار مشبک تنظیم می شود و این توانایی در تعیین سطح برانگیختگی موجودات زنده، توسط ساخت شبکه ای مغز میانی، در توجه و خواب از اهمیت بسیاری برخوردار است. تشکیلات مشبک در توانایی تمرکز حواس روی یک محرک ویژه نقش دارد. تمامی گیرنده های حسی، دارای فیبرهای عصبی هستند که به دستگاه مشبک پیام می رسانند. این سیستم به صورت فیلتر عمل می کند. به برخی پیامهای حسی اجازه داده می شود تا به کورتکس مغزی بروند و جلوی برخی دیگر را می گیرند. هسته های سجافی ( رافه ) و لوکوس سیرولئوس که هر دو در تشکیلات تورینه ای قرار دارند در راه اندازی مراحل خواب و رؤیا شرکت دارند. [ ۴]
سیستم فعال کننده مشبک ( ARAS ) مسئول حالت بیداری پایدار است. این بخش اطلاعات را از گیرنده های حسی با روش های مختلف دریافت می کند که از طریق مسیرهای اسپینورتیکولار و اعصاب جمجمه ( عصب سه قلو، مسیرهای چند وجهی، عصب بویایی، عصب بینایی، عصب دهلیزی و مسیرهای تک وجهی ) منتقل می شود. [ ۵] این مسیرها به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق ستون میانی هسته های تشکیل شبکه ( هسته های مغناطیسی و هسته های مشبک تگمنتوم پونتین ) به تالاموس می رسند. سیستم فعال کننده شبکه ای از قسمت پشتی مغز میانی خلفی و پل مغزی شروع می شود، تا دی انسفالون ادامه می یابد و سپس به دو قسمت تقسیم می شود و به تالاموس و هیپوتالاموس می رسد و سپس به قشر مغز می ریزد. [ ۶] برآمدگی تالاموس تحت سلطه نورون های کولینرژیک است که از هسته تگمنتال پدانکولوپونتین پونز و مغز میانی ( PPT ) و هسته تگمنتال لاترودورسال پونز و هسته های مغز میانی ( LDT ) منشأ می گیرند. برجستگی هیپوتالاموس شامل نورون های نورآدرنرژیک لوکوس سرولئوس ( LC ) و نورون های سروتونرژیک هسته های رافه پشتی و میانی ( DR ) است که از هیپوتالاموس جانبی عبور کرده و به آکسون های هسته توبرو پستانی هیستامینرژیک ( TMN ) می رسند و با هم یک مسیری که به جلوی مغز، قشر مغز و هیپوکامپ گسترش می یابد. [ ۷] برانگیختگی قشری همچنین از نورون های دوپامینرژیک جسم سیاه ( SN ) ، ناحیه تگمانتی شکمی ( VTA ) و ناحیه خاکستری دور قناتی ( PAG ) بهره می برد. تعداد کمتری از نورون های کولینرژیک پونز و مغز میانی، برجستگی هایی را به سمت جلوی مغز در امتداد مسیر شکمی ارسال می کنند و تالاموس را دور می زنند. [ ۸]