تزیین به وزن

[ویکی فقه] تزیین به وزن، از اصطلاحات علم منطق بوده و به آراستن کلام به سجع و تقسیم و قراین، گفته می شود.
تزیین به وزن از موارد تزیین الفاظ و مربوط به توابع خطابه است. وزن، نوعی تناسب در اصوات است که معیار سنجش شعر قرار می گیرد، اما اینجا منظور از وزن، وزن حقیقی شعری نیست، بلکه چیزی شبیه آن مراد است که شامل تقسیم کلام به قطعات متقارب، به کارگیری صنعت سجع و استفاده از قراین می شود که شامل به کارگیری نشانه ها همچون مدّ نیز می شود، چنان که در قرآن آمده است: «انّ الابرار لفی نعیم و انّ الفجّار لفی جحیم؛ قطعاً نیکان در بهشت اند و بی شک بدکاران در دوزخ اند».
کاربرد وزن در خطابه
وزن در خطابه ممکن است به یکی از صورت های ذیل باشد:۱.مقاطیع جمله ها از لحاظ طولانی بودن و کوتاه بودن نزدیک به هم باشد، اگر چه حروف و کلمات هر کدام مساوی نباشد.۲.عدد کلمات هر مقطع با مقطع دیگر در حد امکان مساوی باشد.۳.کلمات هر مقطع علاوه بر اینکه مساوی است شبیه یکدیگر، و از لحاظ حروف متعادل باشد.۴.مقاطیع جملات از لحاظ مدّ داشتن (کشیدن کلام) و عدم آن موزون باشد.۵.حروف پایانی هر مقطعی هم با یکدیگر تشابه داشته باشد؛ مثل آنجایی که کلام، مسجَّع و دارای سجع است.
بیان خواجه طوسی
خواجه بعد از نقل موارد «تزیین به وزن» می گوید: «بهترین اوزان، چنان است که مصراع ها دو به دو به یکدیگر متعلق باشد، چنان که گویند: بپرهیز از آنچه مبادرت کنند به انکارش و اگر چه قادر باشی بر اعتذارش، که نه هر که منکری دید عذر آن توانست شنید».
یادآوری
...