[ویکی نور] «تزکیة النفس و تهذیبها»، اثر ابراهیم امینی (متولد نجف آباد، 1304ش) است که آن را آقای علی محمد زین، از زبان فارسی به عربی ترجمه و منتشر کرده است. در مورد ترجمه مذکور چند نکته گفتنی است:
1. نام متن اصلی کتاب به زبان فارسی عبارت است از: خودسازی (تزکیه و تهذیب نفس). اثر حاضر، یک زبانه است و فقط ترجمه عربی است و متن فارسی را به همراه ندارد.
2. مترجم محترم، مقدمه کوتاهی در تاریخ اول ذوالحجه 1413 برای کتاب حاضر نوشته و در آن با عرض ارادت خالصانه به رزمندگانی که از مرزهای اسلام دفاع می کنند، این اثر را به آنان اهدا کرده و ترجمه اش را در تاریخ بیستم ذوالحجه همان سال به پایان رسانده است .
3. در متن اصلی (خودسازی)، از آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، فراوان استفاده شده است و نویسنده محترم، آن ها را نقل و ترجمه به فارسی کرده و آدرس منابع آن ها را نیز آورده و مترجم، در اقدامی درست و عالمانه، در این اثر که به زبان عربی است فقط متن اصلی آیات و روایات را همراه با ذکر نام منبع و شماره جلد و صفحه آورده است؛ پس در این موارد، در واقع ترجمه صورت نگرفته، بلکه فقط ترجمه فارسی حذف شده و متن های عربی موجود، آورده شده است و در نتیجه در این گونه موارد، بحث مطابقت و درستی ترجمه مطرح نیست و برای سنجش ترجمه لازم است موارد دیگر ملاحظه شود.
4. در یک مورد باآنکه متن عربی، موجود بوده و نویسنده آدرس منبع را نیز بیان کرده، ولیکن مترجم متن فارسی را به عربی بازگردانده و در پاورقی یادآور شده است (مقایسه شود: خودسازی ؛ علت این موضوع را مترجم مشخص نکرده، ولی به نظر می رسد افزون بر طولانی بودن متن اصلی که وصیت علامه محمدتقی مجلسی در مورد ذکر خدا است، ادعای بزرگی در آن مطرح شده (فینبغی أن أتدبر فیه فکلما ازداد تدبری فی آیة واحدة کان یزداد الحقائق إلی أن ورد علی من العلوم ما لا تتناهی دفعة واحدة ففی کل آیة کنت أتدبر فیها کان یظهر مثل ذلک) ، که قابل دفاع نیست و خود علامه محمدتقی مجلسی هم به این نکته توجه داشته است؛ به همین جهت، افزوده: «و لا یمکن التصدیق بهذا المعنی قبل الوقوع فإنه کالممتنع العادی» و درهرحال، نویسنده، آن را تلخیص و تعدیل کرده تا قابل قبول شود و به همین جهت، مترجم هم آن را معقول تر یافته و همان را ترجمه کرده و متن اصلی را رها ساخته است؛ به هرحال، نویسنده، نوشته است: «پس هرچه بیشتر در آیه ای دقت می کردم، حقایق بیشتری نصیبم می شد، تااینکه یک دفعه حقائق و معارف فراوانی بر قلبم فرود آمد؛ پس در هر آیه ای که تدبر می کردم، چنین موهبتی بر من عطا می شد؛ البته تصدیق این مطلب برای کسی که به چنین توفیقی دست نیافته، دشوار، بلکه عادة غیر ممکن است، لیکن مقصود من راهنمایی و ارشاد برادران فی اللّه می باشد» و مترجم چنین ترجمه کرده است: «کنت کلما دققت فی الآیة أکثر انکشفت لی حقائق أکثر، حتی دخلت علی قلبی حقائق و معارف جمة و کان ذلک دفعة واحدة؛ کلما دققت فی آیة أنال تلک الموهبة. طبعا یصعب تصدیق هذا الأمر لمن لم یوفق إلیه، بل عادة یکون غیر ممکن، لکن هدفی من هذا الکلام إرشاد الأخوة فی اللّه» . شایسته و متناسب با روحیه علمی، چنین بود که نویسنده و مترجم محترم به روشنی، علت نیاوردن متن عربی علامه محمدتقی مجلسی و این تغییر را بیان می کردند.
5. برای آشنا شدن با چگونگی ترجمه در اثر حاضر و سهولت مقابله آن با متن اصلی، مطالبی از نویسنده همراه با ترجمه آن در اینجا ذکر می شود: نویسنده چنین نوشته است: «دعا یکی از بهترین عبادت ها و موجب استکمال نفس و قرب به خداست؛ به همین جهت، خدای سبحان، بندگان را به دعا کردن دعوت فرموده است» . مترجم، آن را چنین ترجمه کرده است: «الدعاء من أفضل العبادات و یوجب إکمال النفس و القرب إلی اللّه؛ لهذا یدعو اللّه سبحانه و تعالی العباد إلی الدعاء» . هرچند ترجمه فعل ماضی نقلی در عبارت فارسی (دعوت فرموده است)، به فعل مضارع در عربی (یدعو)، ترجمه تحت اللفظی نیست و مطابقت از نظر زمان فعل، صورت نگرفته و از عبارت «یدعو الله» به جای «قد دَعا الله»، استفاده شده، ولیکن پیام رسانی، درست است؛ زیرا گذشته و حال و آینده در مورد خدای تعالی یک سان است و او همیشه بندگانش را به سوی دعا کردن فرامی خواند و البته این اشکال در اینجا وارد است که سلیقه نویسنده، مراعات نشده است.
1. نام متن اصلی کتاب به زبان فارسی عبارت است از: خودسازی (تزکیه و تهذیب نفس). اثر حاضر، یک زبانه است و فقط ترجمه عربی است و متن فارسی را به همراه ندارد.
2. مترجم محترم، مقدمه کوتاهی در تاریخ اول ذوالحجه 1413 برای کتاب حاضر نوشته و در آن با عرض ارادت خالصانه به رزمندگانی که از مرزهای اسلام دفاع می کنند، این اثر را به آنان اهدا کرده و ترجمه اش را در تاریخ بیستم ذوالحجه همان سال به پایان رسانده است .
3. در متن اصلی (خودسازی)، از آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، فراوان استفاده شده است و نویسنده محترم، آن ها را نقل و ترجمه به فارسی کرده و آدرس منابع آن ها را نیز آورده و مترجم، در اقدامی درست و عالمانه، در این اثر که به زبان عربی است فقط متن اصلی آیات و روایات را همراه با ذکر نام منبع و شماره جلد و صفحه آورده است؛ پس در این موارد، در واقع ترجمه صورت نگرفته، بلکه فقط ترجمه فارسی حذف شده و متن های عربی موجود، آورده شده است و در نتیجه در این گونه موارد، بحث مطابقت و درستی ترجمه مطرح نیست و برای سنجش ترجمه لازم است موارد دیگر ملاحظه شود.
4. در یک مورد باآنکه متن عربی، موجود بوده و نویسنده آدرس منبع را نیز بیان کرده، ولیکن مترجم متن فارسی را به عربی بازگردانده و در پاورقی یادآور شده است (مقایسه شود: خودسازی ؛ علت این موضوع را مترجم مشخص نکرده، ولی به نظر می رسد افزون بر طولانی بودن متن اصلی که وصیت علامه محمدتقی مجلسی در مورد ذکر خدا است، ادعای بزرگی در آن مطرح شده (فینبغی أن أتدبر فیه فکلما ازداد تدبری فی آیة واحدة کان یزداد الحقائق إلی أن ورد علی من العلوم ما لا تتناهی دفعة واحدة ففی کل آیة کنت أتدبر فیها کان یظهر مثل ذلک) ، که قابل دفاع نیست و خود علامه محمدتقی مجلسی هم به این نکته توجه داشته است؛ به همین جهت، افزوده: «و لا یمکن التصدیق بهذا المعنی قبل الوقوع فإنه کالممتنع العادی» و درهرحال، نویسنده، آن را تلخیص و تعدیل کرده تا قابل قبول شود و به همین جهت، مترجم هم آن را معقول تر یافته و همان را ترجمه کرده و متن اصلی را رها ساخته است؛ به هرحال، نویسنده، نوشته است: «پس هرچه بیشتر در آیه ای دقت می کردم، حقایق بیشتری نصیبم می شد، تااینکه یک دفعه حقائق و معارف فراوانی بر قلبم فرود آمد؛ پس در هر آیه ای که تدبر می کردم، چنین موهبتی بر من عطا می شد؛ البته تصدیق این مطلب برای کسی که به چنین توفیقی دست نیافته، دشوار، بلکه عادة غیر ممکن است، لیکن مقصود من راهنمایی و ارشاد برادران فی اللّه می باشد» و مترجم چنین ترجمه کرده است: «کنت کلما دققت فی الآیة أکثر انکشفت لی حقائق أکثر، حتی دخلت علی قلبی حقائق و معارف جمة و کان ذلک دفعة واحدة؛ کلما دققت فی آیة أنال تلک الموهبة. طبعا یصعب تصدیق هذا الأمر لمن لم یوفق إلیه، بل عادة یکون غیر ممکن، لکن هدفی من هذا الکلام إرشاد الأخوة فی اللّه» . شایسته و متناسب با روحیه علمی، چنین بود که نویسنده و مترجم محترم به روشنی، علت نیاوردن متن عربی علامه محمدتقی مجلسی و این تغییر را بیان می کردند.
5. برای آشنا شدن با چگونگی ترجمه در اثر حاضر و سهولت مقابله آن با متن اصلی، مطالبی از نویسنده همراه با ترجمه آن در اینجا ذکر می شود: نویسنده چنین نوشته است: «دعا یکی از بهترین عبادت ها و موجب استکمال نفس و قرب به خداست؛ به همین جهت، خدای سبحان، بندگان را به دعا کردن دعوت فرموده است» . مترجم، آن را چنین ترجمه کرده است: «الدعاء من أفضل العبادات و یوجب إکمال النفس و القرب إلی اللّه؛ لهذا یدعو اللّه سبحانه و تعالی العباد إلی الدعاء» . هرچند ترجمه فعل ماضی نقلی در عبارت فارسی (دعوت فرموده است)، به فعل مضارع در عربی (یدعو)، ترجمه تحت اللفظی نیست و مطابقت از نظر زمان فعل، صورت نگرفته و از عبارت «یدعو الله» به جای «قد دَعا الله»، استفاده شده، ولیکن پیام رسانی، درست است؛ زیرا گذشته و حال و آینده در مورد خدای تعالی یک سان است و او همیشه بندگانش را به سوی دعا کردن فرامی خواند و البته این اشکال در اینجا وارد است که سلیقه نویسنده، مراعات نشده است.
wikinoor: تزکیة_النفس_و_تهذیبها