تُزوک تیموری
کتابی منسوب به امیرتیمور گورکانی. شخصی از اهالی خراسان به نام ابوطالب حسینی تربتی در قرن ۱۱ق آن را به فارسی نوشته است. تزوک در لغت به معنای بنیادها و اندیشه هاست. به بیان دیگر، تزوک تیموری، دربرگیرندۀ نظرات و سیاست های امیرتیمور در کشورداری و حکومت است. معمولاً تُزوکات تیموری به دو اثر ملفوظات (واقعات) تیموری و تزوک تیموری اطلاق می شود، هرچند که در اصل، تزوک، بخش یا ضمیمه ای از ملفوظات بوده است. نکتۀ قابل بحث در مورد این کتاب، صحت انتساب آن به تیمور است. در هیچ یک از منابع دست اول دورۀ تیموری، مانند ظفرنامۀ شامی، ظفرنامۀ شرف الدین علی یزدی، زبدةالتواریخ حافظ ابرو و جز آن هیچ اشاره ای به چنین کتابی که به قلم یا به انشای تیمور باشد، دیده نمی شود. تا این که حدود ۲۵۰ سال بعد، ابوطالب حسینی، به زعم خود، نسخه ای از آن را در کتابخانۀ جعفر پاشا، حاکم یمن، دید و متن آن را از زبان ترکی جغتایی به فارسی برگرداند. وی در ۱۰۴۷ق نسخه ای از ترجمۀ خود را به شاه جهان، پادشاه گورکانی هند، تقدیم می دارد. شاه جهان که خود از خاندان تیمور بود، شخصی را به نام محمد افضل بخاری، مأمور کرد تا کتاب را بازبینی و اشتباهات تاریخی آن را اصلاح کند. این اثر ویرایش شده، ملفوظات صاحب قران نامیده شد که حاوی یادداشت های امیرتیمور از ماجراهای پرفراز و نشیب زندگی خود بود. بخش دیگری نیز با عنوان تزوک یا تزوکات تیموری به آن افزوده شد که بیان کنندۀ آرا و اندیشه های تیمور در امر کشورداری است. در ۱۷۸۳م جوزف وایت، معلم زبان عربی دانشگاه آکسفورد، قسمت تزوکات را همراه با ترجمۀ انگلیسی ویلیام دیوی، در سلسله انتشارات کلارندون در آکسفورد به چاپ رساند. این چاپ عیناً در تهران به روش افست با مقدمۀ مجتبی مینوی منتشر شد. پیش از آن نیز، رضاقلی خان هدایت، این اثر را به ضمیمۀ کتاب قابوسنامه در ۱۲۸۵ق در تهران به صورت چاپ سنگی منتشر کرد.
کتابی منسوب به امیرتیمور گورکانی. شخصی از اهالی خراسان به نام ابوطالب حسینی تربتی در قرن ۱۱ق آن را به فارسی نوشته است. تزوک در لغت به معنای بنیادها و اندیشه هاست. به بیان دیگر، تزوک تیموری، دربرگیرندۀ نظرات و سیاست های امیرتیمور در کشورداری و حکومت است. معمولاً تُزوکات تیموری به دو اثر ملفوظات (واقعات) تیموری و تزوک تیموری اطلاق می شود، هرچند که در اصل، تزوک، بخش یا ضمیمه ای از ملفوظات بوده است. نکتۀ قابل بحث در مورد این کتاب، صحت انتساب آن به تیمور است. در هیچ یک از منابع دست اول دورۀ تیموری، مانند ظفرنامۀ شامی، ظفرنامۀ شرف الدین علی یزدی، زبدةالتواریخ حافظ ابرو و جز آن هیچ اشاره ای به چنین کتابی که به قلم یا به انشای تیمور باشد، دیده نمی شود. تا این که حدود ۲۵۰ سال بعد، ابوطالب حسینی، به زعم خود، نسخه ای از آن را در کتابخانۀ جعفر پاشا، حاکم یمن، دید و متن آن را از زبان ترکی جغتایی به فارسی برگرداند. وی در ۱۰۴۷ق نسخه ای از ترجمۀ خود را به شاه جهان، پادشاه گورکانی هند، تقدیم می دارد. شاه جهان که خود از خاندان تیمور بود، شخصی را به نام محمد افضل بخاری، مأمور کرد تا کتاب را بازبینی و اشتباهات تاریخی آن را اصلاح کند. این اثر ویرایش شده، ملفوظات صاحب قران نامیده شد که حاوی یادداشت های امیرتیمور از ماجراهای پرفراز و نشیب زندگی خود بود. بخش دیگری نیز با عنوان تزوک یا تزوکات تیموری به آن افزوده شد که بیان کنندۀ آرا و اندیشه های تیمور در امر کشورداری است. در ۱۷۸۳م جوزف وایت، معلم زبان عربی دانشگاه آکسفورد، قسمت تزوکات را همراه با ترجمۀ انگلیسی ویلیام دیوی، در سلسله انتشارات کلارندون در آکسفورد به چاپ رساند. این چاپ عیناً در تهران به روش افست با مقدمۀ مجتبی مینوی منتشر شد. پیش از آن نیز، رضاقلی خان هدایت، این اثر را به ضمیمۀ کتاب قابوسنامه در ۱۲۸۵ق در تهران به صورت چاپ سنگی منتشر کرد.
wikijoo: تزوک_تیموری