تریستان و ایزولت

افسانه تریستان و ایزولت، که با عناوینی چون: تریستان و ایزولد، تریسترام و یزولت، تریستام و ایزوت و… نیز ترجمه شده است، یک داستان عاشقانه و تراژیک بسیار تأثیرگذار می باشد، که در منابع متعدد و مختلف با تفاوت ها و تغییرات بسیار، بازگو شده است. این افسانه، داستان غم انگیز عشق نامشروع میان تریستان ( تریسترام ) ، شوالیهٔ کورنیش ( اهل کورن وال ) و ایزولت ( ایزولد، یزئولت، یزولت و… ) ، شاهزاده یا شهبانوی ایرلندی را روایت می کند. روایات متعددی به صورت نثر و نظم از این داستان عاشقانه وجود دارد که هر کدام پایان تراژیک متفاوتی را رقم می زنند. این افسانه بنا به روایاتی بر داستان عاشقانه لنسلات و گوئینور نیز تاثیراتی گذاشته است. تئوری های متعددی در مورد منبع اصلی این افسانه وجود دارد که یکی از آنها روایت اولیهٔ این افسانه را به داستان پارسی ویس و رامین نسبت می دهند. این گروه محققان معتقدند که شباهت های این دو اثر آنقدر فراوان است که نمی توان منکر تاثیر پذیری افسانه تریستان و ایزولد از داستان ویس و رامین شد. و این تاثیر پذیری به احتمال فراوان از طریق روایت گویی در دوره جنگ های صلیبی به وجود آمده است. این اثر که تا به حال تأثیر قابل توجهی در تاریخ هنر و اندیشهٔ غرب، و ادبیات عاشقانه و رمانتیک آن داشته است، برای اولین بار در قرن دوازدهم میلادی پدید آمده است. در حالی که جزئیات داستان روایت شده توسط یک نویسنده نسبت به نویسندهٔ دیگر متفاوت به نظر می رسد، ساختار کلی و استخوان بندی اصلی داستان، همچنان یکسان باقی مانده است. [ ۱]
شمار زیادی از پژوهشگران غربی و شماری از خاورشناسان اروپایی همچون هانری ماسه، خاورشناس معروف فرانسوی و شماری از ادیبان ایرانی همچون پرویز ناتل خانلری، که نخستین مترجم این اثر به فارسی می باشد، معتقدند که میان افسانه تریستان و ایزولت و داستان عاشقانه و رمانتیک ویس و رامین که فخرالدین اسعد گرگانی شاعر نامدار ایرانی آن را در قرن پنجم هجری در ایران خلق نموده است، ارتباطی آشکار[ ۲] و مشابهتی عمیق[ ۳] وجود دارد. گرگانی، شاهکار خویش، ویس و رامین را در حدود سال ۴۴۶هجری ( قرن ۱۱ میلادی ) ، یعنی درست یک سده پیش از پدید آمدن منظومه برول که قدیمترین نسخهٔ موجود از داستان تریستان و ایزولت می باشد، به نظم کشیده است. [ ۴] [ ۵]
در مورد شیوه دسترسی غربیان به داستان ویس و رامین نظریه های گوناگونی وجود دارد از جمله این که داستان گویانی که در اردوگاه های جنگی صلیبیون و شرقیون در خاور نزدیک آزادانه رفت وآمد می کردند این داستان ایرانی را به اروپاییان منتقل کرده اند. [ ۳]