ترکیب عقلی

[ویکی فقه] ترکیب در اصطلاح فلسفه ، به معنی «یکی شدن چند چیز» و «اتحاد اشیاء کثیر و متعدد» است.
در وهله اول، دارای دو قسم است: الف) ترکیب حقیقی؛ (ترکیب حقیقی به معنی تحقق یک جهت وحدت حقیقی (یعنی اتحادی حقیقی نه فرضی و اعتباری) در میان اجزای مرکب می باشد؛ مانند ترکیب جسم از ماده و صورت در فلسفه؛ "ترکیب حقیقی".) ب) ترکیب اعتباری. (ترکیب اعتباری آن است که میان اجزای مرکب، یک جهت وحدت حقیقی (یعنی اتحادی واقعی) وجود ندارد و اتحاد اجزاء، اتحادی فرضی و اعتباری است؛ مانند ترکیب یک خانه از مصالح ساختمانی؛ "ترکیب اعتباری".) اما هر یک از ترکیب های حقیقی و اعتباری، از جهت نوع تمایز و تعدد اجزاء، بر دو قسم اند: ۱) ترکیب خارجی؛ ۲) ترکیب عقلی یا ذهنی. ترکیب خارجی آن است که اجزاء ترکیب، دارای تمایز و کثرت خارجی اند؛ یعنی اجزاء، در عالم واقع، از یکدیگر متمایزند و کثرت واقعی و خارجی دارند که ملاک کثرت و تمایز واقعی و خارجی، وجودهای مستقل متعدد است.
ترکیب عقلی یا ذهنی
ترکیب ذهنی آن است که اجزاء ترکیب، دارای تمایز و کثرت خارجی نبوده، بلکه تنها در ذهن و عقل از یکدیگر متمایزند؛ یعنی اجزاء، در عالم واقع، یک چیز بیشتر نیستند و این ذهن و عقل انسان است که با نیروی تحلیل خود، در آن شیء واحد اجزائی می بیند. البته نه به این معنا که ذهن برای مرکب، اجزائی را از پیش خود فرض می کند؛ بلکه به این معنا که ذهن اجزائی را که در مرکب به صورت غیر متمایز موجود است، از یکدیگر منحاز و متمایز می کند. ملاک کثرت و تمایز ذهنی و عقلی، عدم تعدد تحقق اجزاء در خارج است. ملاک کثرت و تمایز ذهنی و عقلی، عدم تعدد وجودهای اجزاء در خارج است. یعنی اگر وجود هر یک از اجزاء در عالم واقع، همان وجود اجزاء دیگر باشد، و اجزاء تنها در ذهن و با استفاده از تحلیل عقلانی ، از یکدیگر منحاز و متمایز شوند ترکیب ذهنی یا عقلی نامیده می شود.
ارتباط مرکب عقلی با مرکب خارجی
هر مرکب خارجی، دارای ترکیب عقلی و ذهنی نیز هست؛ زیرا برای تصور درست هر مرکب خارجی در ذهن، باید اجزایش به همان صورتی که در خارج هستند تصور شوند ولذا تصور آن مرکب در ذهن نیز دارای اجزاء متمایز از یکدیگر است و دارای ترکیب ذهنی است. اما هر مرکب عقلی و ذهنی، مرکب خارجی نیست. البته اصطلاح «تر کیب ذهنی یا عقلی»، مختص اموری است که تنها در ذهن مرکب اند نه در خارج.
برخی مصادیق ترکیب عقلی حقیقی
...