ترکیب از جوهر و عرض

[ویکی فقه] ترکیب که در فلسفه به معنی «یکی شدن چند چیز» یا «اتحاد امور کثیر» است.
ترکیب در فلسفه به چند گونه، دسته بندی می شود: ۱) تقسیم به حقیقی و اعتباری؛ ۲) تقسیم به عقلی و خارجی؛ ۳) تقسیم به انضمامی و اتحادی. یکی از انواع ترکیبهای موجود در جهان مادی ، ترکیب از جوهر و عرض است. می دانیم که عرض در تحقق خود، نیازمند موضوع و محلی است که این موضوع و محل، جوهر است؛ هنگامی که عرضی در جوهری محقق می شود، ترکیبی از جوهر و عرض پدید آمده است. مانند ترکیب آب با گرمی که آب در اینجا جوهر و گرمی عرضی از اعراض آب (کیفیتی برای آن) محسوب می شود. بدین ترتیب، هرجا که موجودی مادی باشد، با ترکیبی از یک جوهر و عرض روبرو هستیم؛ زیرا هر موجود مادی، دست کم دارای امتداد، مکان و زمان است و امتداد، مکان و زمان، به ترتیب کمیت خاص، کجایی (این) و متی (چه زمانی) را برای آن به همراه می آورند که هر سه از اعراض محسوب می شوند. لذا هر موجود مادی لااقل دارای چند عرض است ولذا مرکب از جوهر و عرض می باشد.
دیدگاه فلاسفه
اما ترکیب از جوهر و عرض از نظر فلاسفه ، هرچند ترکیبی خارجی است (زیرا وجود اجزای آن، در عالم واقع و خارج، از یکدیگر متمایزند) اما ترکیبی حقیقی و اتحادی نیست؛ زیرا ترکیب حقیقی ، ترکیبی است که کل مرکب، وجود و ذاتی مختص به خود (غیر از وجود و ذات مختص به اجزایش) داشته باشد؛ در حالی که وجود یک عرض، هرچند محتاج وجود جوهر است اما غیر از وجود جوهر است؛ زیرا هر دو دارای وجود فی نفسه است و از نظر ماهوی نیز عرض و جوهر دارای ماهیتی تام اند و تنها عرض در تحقق، نیازمند جوهر است. از این رو، عرض و جوهر، هریک دارای وجود و ماهیتی مختص خود می باشند و وجود و ذاتی جداگانه در ازای ترکیب آنها قرار ندارد تا ترکیب آنها حقیقی باشد. چنین اجزایی اتحاد حقیقی نیز نمی توانند داشته باشند. بدین ترتیب، ترکیب جوهر با عرض، ترکیب خارجی اعتباری (مقابل ترکیب حقیقی) و انضمامی (مقابل ترکیب اتحادی) است.