تورکمَن های ایران ( به ترکمنی: ایران تۆرکمن لِری، Eýran Türkmenleri ) گروهی از ترکمن ها هستند که عمدتاً در کناره های شرقی دریای خزر شامل بخش های شمالی و شرقی استان گلستان و در بخش هایی ازخراسان سکونت دارند. آنان به زبان ترکمنی صحبت می کنند، این قوم مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. اتنولوگ جمعیت ترکمن های ایران در سال ۲۰۲۰ را ۹۹۰ هزار نفر تخمین زده است.
... [مشاهده متن کامل]
ترکمن ها شاخه ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ نشینی روزگار می گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سال ها به دنبال اضمحلال امپراطوری گوک ترک ها، گروهی از ترک ها که اغوز نامیده می شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.
ترکمن های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت جام و خراسان شمالی ( منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد ) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می توان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه تپه، سیمین شهر و اینچه برون را نام برد.
ترکمن ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ نشین بودند اما پس از آن به مرور ده نشین و شهرنشین شده اند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانی ها و ترک های استانبولی نزدیکی دارند.
ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آورده اند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمی داند.
دستگاه های موسیقی ترکمنی معمولاً بر اساس تعداد پرده های مورد استفاده در تامدئرا و چگونگی توالی آن ها نسبت به هم متمایز می شوند. تشخص دستگاه ها و تمایز آن ها نسبت به هم بر اساس پرده ها و نحوه توالی آن ها در تامدئرا تدوین یافته به نظر می رسد.
اسب های ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمن صحرای ایران یکی از اصیل ترین نژادهای اسب در سطح جهان می باشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران ( مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب ) دسته بندی شده اند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است. و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار می شود.
... [مشاهده متن کامل]
ترکمن ها شاخه ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ نشینی روزگار می گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سال ها به دنبال اضمحلال امپراطوری گوک ترک ها، گروهی از ترک ها که اغوز نامیده می شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.
ترکمن های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت جام و خراسان شمالی ( منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد ) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می توان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه تپه، سیمین شهر و اینچه برون را نام برد.
ترکمن ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ نشین بودند اما پس از آن به مرور ده نشین و شهرنشین شده اند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانی ها و ترک های استانبولی نزدیکی دارند.
ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آورده اند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمی داند.
دستگاه های موسیقی ترکمنی معمولاً بر اساس تعداد پرده های مورد استفاده در تامدئرا و چگونگی توالی آن ها نسبت به هم متمایز می شوند. تشخص دستگاه ها و تمایز آن ها نسبت به هم بر اساس پرده ها و نحوه توالی آن ها در تامدئرا تدوین یافته به نظر می رسد.
اسب های ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمن صحرای ایران یکی از اصیل ترین نژادهای اسب در سطح جهان می باشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران ( مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب ) دسته بندی شده اند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است. و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار می شود.
