ترمذی محمد بن عیسی

[ویکی نور] ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی بن سَورَة سُلَمی محدّث مشهور اهل سنت در قرن سوم و نویسندۀ کتاب «الجامع الصحیح» معروف به سنن ترمذی، از صحاح سته. تاریخ تولد او را به تفاوت 209، 210 و دویست و اندی هجری قمری ذکر کرده اند. از آنجا که ترمذی به «بوغی» نیز شهرت داشته، برخی چون فؤاد سزگین در «تاریخ التراث العربی» ج 1، جزء 1، ص 299، زادگاه او را بوغ روستایی در شش فرسخی ترمذ، دانسته است. اما بر طبق سخنی از ترمذی، جدّ او اهل مرو بوده و در روزگار لیث بن سیّار به ترمذ مهاجرت و در آنجا توطّن کرده و ترمذی نیز در آنجا متولد شده است.
ترمذی برای تحصیل از ترمذ به شهرهای دیگر، چون خراسان و عراق و حجاز رفت او با دیگر مؤلفان صحاح سته معاصر بوده و هر شش مؤلف مشایخ و استادان مشترکی چون محمد بن بشار بُندار، ابوموسی محمد بن مُثنّی، زیاد بن یحیی حسّانی، عمرو بن علی فلاّس، یعقوب بن ابراهیم دَورقی و غیره داشته اند. مهمترین استاد ترمذی، ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخاری، استاد او در فقه و حدیث و رجال بوده و ترمذی با وی مباحثات و مناظراتی داشته است. از ترمذی نوشتۀ مستقلی که مبیّن اعتقاداتش باشد در دست نیست. شاید در اصول نیز همانند فروع تابع اهل حدیث بوده است.
الجامع الصحیح، الشمائل المحمدیة و الحضائل المصطفویة، تسمیة اصحاب رسول اللّه(ص) که در آن به ذکر عشرۀ مبشّره و دیگر اصحاب رسول اکرم پرداخته است.
کتابهای دیگری هم از او نام برده اند که عبارتند از: التاریخ، رباعیات الحدیث، الزهد، الاسماء و الکنی و الآثار الموقوفة.
منبع: دانشنامه جهان اسلام، ج هفتم، مدخل: ترمذی، ص 237-238
الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی