[ویکی نور] ترجمه تاویل مشکل القرآن. ترجمه تأویل مشکل القرآن به قلم محمدحسن بحری بیناباج، ترجمه فارسی یکی از آثار ابن قتیبه دینوری (متوفی 276ق) است. این کتاب ترجمه نسخه ای است که در سال 1393ق با تحقیق نویسنده مصری «سید احمد صقر» با مقدمه ای مفصل در شرح حال و معرفی آثار ابن قتیبه منتشر شده است. از این اثر نسخه دیگری نیز با تحقیق ابراهیم شمس الدین در سال 1423ق با مقدمه مختصری منتشر شده است.
پیش ازاین درباره مناسب برای «تأویل مشکل القرآن» تهیه شده است؛ لذا در این نوشتار به مطالبی درباره ترجمه اشاره می شود.
کتاب با مقدمه مترجم آغاز شده است. وی در مقدمه که در سال 1383ش از نوشتن آن فارغ شده، نکاتی را متذکر شده است:
پس از مقدمه مترجم، مقدمه مفصل دیگری به قلم سید احمد صقر ارائه شده که بیش از 80 صفحه از کتاب را پوشش داده است. این مقدمه در نسخه عربی که با تحقیق و حواشی ابراهیم شمس الدین منتشر شده نیامده است. در مقدمه صقر، زندگینامه ابن قتیبه دینوری و آثارش به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. ذکر دیدگاه های نوزده تن از دانشمندان پیشین درباره این شخصیت نیز از دیگر مباحث مقدمه است. صقر در بخشی از مقدمه با اشاره به دفاع ابن قتیبه بر ضد تمایلات شک فلسفی که در قرن سوم خودنمایی می کرده، درباره کتاب چنین می نویسد: کتاب تأویل مشکل القرآن ثمره طیبه اى از جمله ثمرات این دفاع با ارزش است که ابن قتیبه شجاعتش را در مبارزه علیه شک و تردید فلسفى نشان داد. تردیدهاى فراوانى که در پیرامون قرآن پیدا شده بود و بدگویی ها و افترائاتى که به سوى آن سرازیر گشته بود او را به وحشت انداخت و بیم از آن داشت که پایان این کار براى جوانان کم تجربه زیان ببار آورد، ازاین رو خویشتن را -براى از بین بردن آن شکوک و شبهات و بیان کردن کجی هاى آن و رد مکر آن ها به خودشان- به خطر انداخت. بیان رسا و محکم او که با ممارست و سخت کوشى بدان دست یافته بود و همچنین توانایى بر نقد علمى و معارف و آگاهی هاى کامل و احاطه بر مدارک و مآخذ و نیز وسعت اندیشه وى که بر ادبیات، فرهنگ و تمدن «فارسى و عربى» اثر گذاشت، همه عواملى است که او را در این امر یارى کرد.
وی همچنین به سه نسخه مورد استفاده در تحقیق و تصحیح آن اشاره کرده و ادامه داده است: محققاً در شرحى که براى این کتاب نوشتم نسبت به استخراج ابیات آن اصرار ورزیدم و سعى کردم مأخذ دقیق آن را از کتب ادب و تفسیر معرفى و برحسب ضرورت بحث، آراى گوناگون را نقل و به آنچه نقل نکردم، اشاره کنم و قصد من در این کار، محکم ساختن نظریه اى یا توهین گفتارى، یا تفصیل مجملى و یا توضیح مبهمى و یا اشاره به منشأ اندیشه اى و یا اتفاق خاطرى است تا کسى که این کتاب را مطالعه مى کند به بیان ابن قتیبه درباره مشکلات قرآن آگاهى و اعتماد کامل حاصل کند و بر شناخت مسائلى که ابن قتیبه عرضه کرده احاطه پیدا کند و بر تمام آراء و نظریه ها در مورد موضوعات مختلف تسلّط یابد.
ناسخ کتاب، پس از فراغت از نگارش نسخه ای از کتاب در سال 532ق، چنین نوشته است: «در پایان کتاب المشکل تفسیر برخى از احادیث و امثله اى که در آن آمده بود یافتم و آن را به کتاب ملحق کردم». این بخش در پایان نسخه عربی تحقیق ابراهیم شمس الدین بدون عنوان و بدون این که در فهرست انتهای کتاب به آن اشاره شود آمده است. مترجم در انتهای ترجمه اثر آن را با عنوان «اضافات و ملحقات» آورده است.
پیش ازاین درباره مناسب برای «تأویل مشکل القرآن» تهیه شده است؛ لذا در این نوشتار به مطالبی درباره ترجمه اشاره می شود.
کتاب با مقدمه مترجم آغاز شده است. وی در مقدمه که در سال 1383ش از نوشتن آن فارغ شده، نکاتی را متذکر شده است:
پس از مقدمه مترجم، مقدمه مفصل دیگری به قلم سید احمد صقر ارائه شده که بیش از 80 صفحه از کتاب را پوشش داده است. این مقدمه در نسخه عربی که با تحقیق و حواشی ابراهیم شمس الدین منتشر شده نیامده است. در مقدمه صقر، زندگینامه ابن قتیبه دینوری و آثارش به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. ذکر دیدگاه های نوزده تن از دانشمندان پیشین درباره این شخصیت نیز از دیگر مباحث مقدمه است. صقر در بخشی از مقدمه با اشاره به دفاع ابن قتیبه بر ضد تمایلات شک فلسفی که در قرن سوم خودنمایی می کرده، درباره کتاب چنین می نویسد: کتاب تأویل مشکل القرآن ثمره طیبه اى از جمله ثمرات این دفاع با ارزش است که ابن قتیبه شجاعتش را در مبارزه علیه شک و تردید فلسفى نشان داد. تردیدهاى فراوانى که در پیرامون قرآن پیدا شده بود و بدگویی ها و افترائاتى که به سوى آن سرازیر گشته بود او را به وحشت انداخت و بیم از آن داشت که پایان این کار براى جوانان کم تجربه زیان ببار آورد، ازاین رو خویشتن را -براى از بین بردن آن شکوک و شبهات و بیان کردن کجی هاى آن و رد مکر آن ها به خودشان- به خطر انداخت. بیان رسا و محکم او که با ممارست و سخت کوشى بدان دست یافته بود و همچنین توانایى بر نقد علمى و معارف و آگاهی هاى کامل و احاطه بر مدارک و مآخذ و نیز وسعت اندیشه وى که بر ادبیات، فرهنگ و تمدن «فارسى و عربى» اثر گذاشت، همه عواملى است که او را در این امر یارى کرد.
وی همچنین به سه نسخه مورد استفاده در تحقیق و تصحیح آن اشاره کرده و ادامه داده است: محققاً در شرحى که براى این کتاب نوشتم نسبت به استخراج ابیات آن اصرار ورزیدم و سعى کردم مأخذ دقیق آن را از کتب ادب و تفسیر معرفى و برحسب ضرورت بحث، آراى گوناگون را نقل و به آنچه نقل نکردم، اشاره کنم و قصد من در این کار، محکم ساختن نظریه اى یا توهین گفتارى، یا تفصیل مجملى و یا توضیح مبهمى و یا اشاره به منشأ اندیشه اى و یا اتفاق خاطرى است تا کسى که این کتاب را مطالعه مى کند به بیان ابن قتیبه درباره مشکلات قرآن آگاهى و اعتماد کامل حاصل کند و بر شناخت مسائلى که ابن قتیبه عرضه کرده احاطه پیدا کند و بر تمام آراء و نظریه ها در مورد موضوعات مختلف تسلّط یابد.
ناسخ کتاب، پس از فراغت از نگارش نسخه ای از کتاب در سال 532ق، چنین نوشته است: «در پایان کتاب المشکل تفسیر برخى از احادیث و امثله اى که در آن آمده بود یافتم و آن را به کتاب ملحق کردم». این بخش در پایان نسخه عربی تحقیق ابراهیم شمس الدین بدون عنوان و بدون این که در فهرست انتهای کتاب به آن اشاره شود آمده است. مترجم در انتهای ترجمه اثر آن را با عنوان «اضافات و ملحقات» آورده است.
wikinoor: ترجمه_تأویل_مشکل_القرآن