[ویکی نور] ترجمه احوال روس و افغانستان و هندوستان، اثر سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی (مترجم دربار ظل السلطان، فرزند ارشد ناصرالدین شاه قاجار (درگذشته 1336ق))، از روی روزنامجات هندوستان ترجمه شده است. این کتاب که از مجموعه گنجینه های خطی در شناخت جغرافیا، فرهنگ و آداب و رسوم روسیه، افغانستان و هندوستان است، به کوشش سید صادق حسینی اشکوری منتشر شده است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و متن اثر است که به شیوه گزارشی و به نقل از روزنامه های هند نگارش شده است. نویسنده در برخی صفحات عناوینی را برای مطالب اختیار کرده است.
در مقدمه کتاب به اهتمام ظل السلطان در اطلاع یافتن از اوضاع سیاسی و وضعیت فرهنگی دیگر کشورها اشاره شده است. در این میان، هند محوریت داشته که سبب ترجمه منتخبی از روزنامه های هند و برخی آثار شده و اثر حاضر از آن جمله است. در این زمینه مجموعه ای چهارده جلدی منتشر شده که در مقدمه به عناوین و اطلاعات مختصری در رابطه با هر نسخه اشاره شده است.
متن اثر با ذکر اطلاعاتی چون نام کتاب، مترجم، خط، زمان نگارش و قطع آن آغاز شده است. روزنامه «کوه نور» منتشره در شهر لاهور اولین نشریه ای است که مطلبی از آن به تاریخ هفتم ژوئن 1884م، نقل شده است: «هر فردی از افراد بشر که اندکی از علم جغرافی و کتب تواریخ اطلاع داشته باشد، تصدیق این مطلب را می نماید که حکیم علی الاطلاق از روی حکمت بالغه خود سرزمین هندوستان را از روز ازل مانند قلعه محکمی آفریده است که چهار دیوار محکم داشته باشد. مملکت هندوستان دارای چهار دیوار است. سه دیوار آن با نهایت استحکام می باشد. حصن اول، جبل هیمالیاست که امتداد و ارتفاع آن از جمیع کوه های عالم بیشتر و سمت شمالی هندوستان را احاطه کرده است. دو حصن دیگر هندوستان، دریای عمان و بحر هند است که از طرف جنوب و مشرق، کشور هندوستان را احاطه نموده که در واقع مانند دو دیوار قدرتی بسیار عالی می باشد. دیوار چهارم مملکت هندوستان پنج یا شش دروازه خیلی وسیعی دارد بدون در و دروازه های مذکور در سمت مشرق افغانستان واقع شده است...».
بخش هایی از کتاب به موضوع جغرافیا و حوادث طبیعی جزایر هندوستان اختصاص دارد. در ضمن این مطالب اطلاعاتی نیز در رابطه با عقاید و شیوه تفکر مردم نوشته شده که جالب توجه است؛ به عنوان مثال در ذیل عنوان «در احوال جغرافیای جزایر سوماترا و آتش فشانی آنجا» چنین می خوانیم: «... اگرچه یقین قطع دارم که واقعاتی که در سنه ماضیه در جزیره جاوه به ظهور رسید، شمه ای از آن واقعات به سمع شما رسیده است؛ شما نیز در مملکت هندوستان بعضی آثار و علائم آسمانی مشاهده کرده اید که مدت زمانی در هنگام صبح و شام حمره فوق العاده به نظر می آمد که باعث حیرت و عبرت عمومی ناس گردیده بود و هرکس برحسب ادراک و دانش خود رأی می زد. بعضی را عقیده این بود که بلیه و آفتی بر اهل زمین نازل خواهد شد و برخی را گمان این بود که خون ریزی عظیمی به ظهور خواهد رسید و فرقه ای بر این بودند که شخص بزرگی از این جهان می گذرد. از آنجایی که واقعه مذکور از جمله سوانح عظیمه دنیا شمرده می شد و از ظهور این هایله مابین علمای ژئولوژیک بسیار مباحثه علمی به عرصه شهود رسید، چنان که تاکنون علما و فضلای فن مذکور در تحقیق این مسئله اشتغال دارند، دسته دسته صاحبان تحقیق انگلستان برای دریافت سانحه مزبوره روانه جاوه شده اند.
نویسنده ابتدا قصد داشته که نتیجه تحقیقات دانشمندان علوم ژئولوژی (زمین شناسی) و جغرافیا را در مورد پدیده فوق، ضمیمه کتاب جغرافیای خود کند، اما منصرف شده و آن را در آغاز کتاب، پس از مطالب فوق الذکر آورده و به گفته خود تعویق آن را گوارا ندانسته است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و متن اثر است که به شیوه گزارشی و به نقل از روزنامه های هند نگارش شده است. نویسنده در برخی صفحات عناوینی را برای مطالب اختیار کرده است.
در مقدمه کتاب به اهتمام ظل السلطان در اطلاع یافتن از اوضاع سیاسی و وضعیت فرهنگی دیگر کشورها اشاره شده است. در این میان، هند محوریت داشته که سبب ترجمه منتخبی از روزنامه های هند و برخی آثار شده و اثر حاضر از آن جمله است. در این زمینه مجموعه ای چهارده جلدی منتشر شده که در مقدمه به عناوین و اطلاعات مختصری در رابطه با هر نسخه اشاره شده است.
متن اثر با ذکر اطلاعاتی چون نام کتاب، مترجم، خط، زمان نگارش و قطع آن آغاز شده است. روزنامه «کوه نور» منتشره در شهر لاهور اولین نشریه ای است که مطلبی از آن به تاریخ هفتم ژوئن 1884م، نقل شده است: «هر فردی از افراد بشر که اندکی از علم جغرافی و کتب تواریخ اطلاع داشته باشد، تصدیق این مطلب را می نماید که حکیم علی الاطلاق از روی حکمت بالغه خود سرزمین هندوستان را از روز ازل مانند قلعه محکمی آفریده است که چهار دیوار محکم داشته باشد. مملکت هندوستان دارای چهار دیوار است. سه دیوار آن با نهایت استحکام می باشد. حصن اول، جبل هیمالیاست که امتداد و ارتفاع آن از جمیع کوه های عالم بیشتر و سمت شمالی هندوستان را احاطه کرده است. دو حصن دیگر هندوستان، دریای عمان و بحر هند است که از طرف جنوب و مشرق، کشور هندوستان را احاطه نموده که در واقع مانند دو دیوار قدرتی بسیار عالی می باشد. دیوار چهارم مملکت هندوستان پنج یا شش دروازه خیلی وسیعی دارد بدون در و دروازه های مذکور در سمت مشرق افغانستان واقع شده است...».
بخش هایی از کتاب به موضوع جغرافیا و حوادث طبیعی جزایر هندوستان اختصاص دارد. در ضمن این مطالب اطلاعاتی نیز در رابطه با عقاید و شیوه تفکر مردم نوشته شده که جالب توجه است؛ به عنوان مثال در ذیل عنوان «در احوال جغرافیای جزایر سوماترا و آتش فشانی آنجا» چنین می خوانیم: «... اگرچه یقین قطع دارم که واقعاتی که در سنه ماضیه در جزیره جاوه به ظهور رسید، شمه ای از آن واقعات به سمع شما رسیده است؛ شما نیز در مملکت هندوستان بعضی آثار و علائم آسمانی مشاهده کرده اید که مدت زمانی در هنگام صبح و شام حمره فوق العاده به نظر می آمد که باعث حیرت و عبرت عمومی ناس گردیده بود و هرکس برحسب ادراک و دانش خود رأی می زد. بعضی را عقیده این بود که بلیه و آفتی بر اهل زمین نازل خواهد شد و برخی را گمان این بود که خون ریزی عظیمی به ظهور خواهد رسید و فرقه ای بر این بودند که شخص بزرگی از این جهان می گذرد. از آنجایی که واقعه مذکور از جمله سوانح عظیمه دنیا شمرده می شد و از ظهور این هایله مابین علمای ژئولوژیک بسیار مباحثه علمی به عرصه شهود رسید، چنان که تاکنون علما و فضلای فن مذکور در تحقیق این مسئله اشتغال دارند، دسته دسته صاحبان تحقیق انگلستان برای دریافت سانحه مزبوره روانه جاوه شده اند.
نویسنده ابتدا قصد داشته که نتیجه تحقیقات دانشمندان علوم ژئولوژی (زمین شناسی) و جغرافیا را در مورد پدیده فوق، ضمیمه کتاب جغرافیای خود کند، اما منصرف شده و آن را در آغاز کتاب، پس از مطالب فوق الذکر آورده و به گفته خود تعویق آن را گوارا ندانسته است.
wikinoor: ترجمه_احوال_روس_و_افغانستان_و_هندوستان