[ویکی فقه] در مورد ترتیب سور قرآن کریم دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی دیدگاه ها قائل به توقیفی بودن ترتیب سور هستند و برخی آن را حاصل اجتهاد صحابه می دانند.
در این باره دو دیدگاه را بیان می کنیم:
← دیدگاه اول
ترتیب سوره ها نمی تواند به ترتیب نزول آنها باشد؛ زیرا سوره های مَدَنی که یقیناً پس از هجرت نازل شده اند، در اول قرآن و سوره های مکی که قبل از هجرت نازل شده اند، در آخر قرآن قرار گرفته اند؛ درحالی که اگر بخواهد به ترتیب نزول آنها باشد، باید سوره های مکی در ابتدا و سوره های مدنی در آخر قرار می گیرند.در روایات آمده است که اولین سوره نازل شده، سوره «علق» و سپس «ن و القلم» «مزمل» «مدثر» و... بوده است؛ در حالی که در قرآن های فعلی و موجود، اول سوره «حمد» و سپس سوره «بقره» و... آمده است؛ پس معلوم می شود که ترتیب موجود در قرآن ها به ترتیب نزول سوره ها نیست. البته به دلیل این که جمع آوری و ترتیب سوره ها برخلاف ترتیب نزول آنها، اشکال و ایرادی را به دنبال نداشته، لذا مردم هم اعتراضی نکردند؛ و الا اگر این ترتیب و جمع آوری آنها به اصل آن ضربه وارد می کرد، قطعاً مسلمان ها و به خصوص امیرمومنان امام علی (علیه السلام) اجازه چنین کاری را نمی داد، بنابراین ترتیب سوره ها به اجتهاد و رأی صحابه بوده است و به ترتیب نزول آنهاجمع آوری نشده است.پس از رحلت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و پذیرفته نشدن مصحف امام علی (علیه السلام) علاوه بر زید بن ثابت، عده دیگری از بزرگان صحابه به جمع آوری قرآن کریم پرداختند از جمله: عبدالله بن مسعود، اُبّی بن کعب، مقداد بن اسود، سالم مولی ابی حذیفه، معاذ بن جبل و ابوموسی اشعری، البته می گویند: نخستین کسی که سوره های قرآن را مرتب کرد، سالم مولی ابی حذیفه بود.
ویژگی قرآن جمع آوری شده
ویژگی قرآن جمع آوری شده، که قرآن های موجود نیز از همان ترتیب سوره ها پیروی کرده است، بدین بیان است:اول سوره حمد که به عنوان فاتحة الکتاب و اُمّ الکتاب معروف است.«السَّبْع الطِّوال» یعنی هفت سوره طولانی (بقره، آل عمران، نّساء، مائدة، انعام، اعراف و انفال).المئین، یعنی: سوره هایی که حدود صد آیه دارند (مانند براءة، نحل، هود، یوسف، کهف، اسراء، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء، صافات).المثانی، یعنی سوره هایی که تعداد آنها به صد آیه نمی رسد؛ ولی نسبت به سوره های دیگر قرآن (به خصوص سوره هایی طوال و المئین)، بسیار تلاوت می شوند، که تعداد آنها نزدیک ۲۰ سوره است.اَلْحَوامیم، سوره هایی که با لفظ «حم» شروع می شوند و تعداد آنها ۷ سوره است.الممتحنات، که تعدا آنها قریب به ۲۰ سوره است.المفصلات، که از سوره «الرحمن» شروع می شود تا آخر قرآن، یعنی سوره هایی که آیه های آنها کوتاه است و خود سوره و تعداد آیات او کم است و «بسم الله الرحمن الرحیم» زود به زود تکرار می شود.از این رو ترتیب در مصحف عثمانی، همان ترتیبی است که در مصحف کنونی وجود دارد و با ترتیبی که در مصحف های صحابه در آن وقت به کار برده شده بود، تطبیق می کرد.
توقیفی بودن ترتیب سور
...
در این باره دو دیدگاه را بیان می کنیم:
← دیدگاه اول
ترتیب سوره ها نمی تواند به ترتیب نزول آنها باشد؛ زیرا سوره های مَدَنی که یقیناً پس از هجرت نازل شده اند، در اول قرآن و سوره های مکی که قبل از هجرت نازل شده اند، در آخر قرآن قرار گرفته اند؛ درحالی که اگر بخواهد به ترتیب نزول آنها باشد، باید سوره های مکی در ابتدا و سوره های مدنی در آخر قرار می گیرند.در روایات آمده است که اولین سوره نازل شده، سوره «علق» و سپس «ن و القلم» «مزمل» «مدثر» و... بوده است؛ در حالی که در قرآن های فعلی و موجود، اول سوره «حمد» و سپس سوره «بقره» و... آمده است؛ پس معلوم می شود که ترتیب موجود در قرآن ها به ترتیب نزول سوره ها نیست. البته به دلیل این که جمع آوری و ترتیب سوره ها برخلاف ترتیب نزول آنها، اشکال و ایرادی را به دنبال نداشته، لذا مردم هم اعتراضی نکردند؛ و الا اگر این ترتیب و جمع آوری آنها به اصل آن ضربه وارد می کرد، قطعاً مسلمان ها و به خصوص امیرمومنان امام علی (علیه السلام) اجازه چنین کاری را نمی داد، بنابراین ترتیب سوره ها به اجتهاد و رأی صحابه بوده است و به ترتیب نزول آنهاجمع آوری نشده است.پس از رحلت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و پذیرفته نشدن مصحف امام علی (علیه السلام) علاوه بر زید بن ثابت، عده دیگری از بزرگان صحابه به جمع آوری قرآن کریم پرداختند از جمله: عبدالله بن مسعود، اُبّی بن کعب، مقداد بن اسود، سالم مولی ابی حذیفه، معاذ بن جبل و ابوموسی اشعری، البته می گویند: نخستین کسی که سوره های قرآن را مرتب کرد، سالم مولی ابی حذیفه بود.
ویژگی قرآن جمع آوری شده
ویژگی قرآن جمع آوری شده، که قرآن های موجود نیز از همان ترتیب سوره ها پیروی کرده است، بدین بیان است:اول سوره حمد که به عنوان فاتحة الکتاب و اُمّ الکتاب معروف است.«السَّبْع الطِّوال» یعنی هفت سوره طولانی (بقره، آل عمران، نّساء، مائدة، انعام، اعراف و انفال).المئین، یعنی: سوره هایی که حدود صد آیه دارند (مانند براءة، نحل، هود، یوسف، کهف، اسراء، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء، صافات).المثانی، یعنی سوره هایی که تعداد آنها به صد آیه نمی رسد؛ ولی نسبت به سوره های دیگر قرآن (به خصوص سوره هایی طوال و المئین)، بسیار تلاوت می شوند، که تعداد آنها نزدیک ۲۰ سوره است.اَلْحَوامیم، سوره هایی که با لفظ «حم» شروع می شوند و تعداد آنها ۷ سوره است.الممتحنات، که تعدا آنها قریب به ۲۰ سوره است.المفصلات، که از سوره «الرحمن» شروع می شود تا آخر قرآن، یعنی سوره هایی که آیه های آنها کوتاه است و خود سوره و تعداد آیات او کم است و «بسم الله الرحمن الرحیم» زود به زود تکرار می شود.از این رو ترتیب در مصحف عثمانی، همان ترتیبی است که در مصحف کنونی وجود دارد و با ترتیبی که در مصحف های صحابه در آن وقت به کار برده شده بود، تطبیق می کرد.
توقیفی بودن ترتیب سور
...
wikifeqh: ترتیب_سوره های_قرآن