تربت پاکان قم

[ویکی نور] تربت پاکان قم، تألیف عبدالحسین جواهرکلام، شرح حال افراد دفن شده در سرزمین قم، به زبان فارسی است. نویسنده قریب به 18 سال (1403-1421ق) در طول اقامت خود در قم درصدد جمع آوری مطالب در شرح حال بزرگان و دانشمندان بوده است. وی همچنین به شهرهای مختلف سفر کرده و اسناد و مدارک مختلفی را گردآوری نموده و بر ارزش کتاب افزوده است.
این اثر چهار جلدی مشتمل بر مقدمه ای به قلم علی اکبر مهدی پور، مقدمه مؤلف، شرح حال نویسنده و سه بخش است. در بخش اول، ابتدا ورود حضرت معصومه(س) به قم بیان شده و پس از آن اسامی پادشاهان مدفون در قم ذکر شده است. در بخش دوم امامزادگان و در بخش سوم فرزانگان مدفون در قم به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است.
نویسنده در این اثر گران سنگ شرح زندگانی، تاریخ تولد، تاریخ وفات، آثار وجودی، سوانح زندگی، اساتید، شاگردان، تألیفات و دیگر ابعاد مربوط به فرزانگان و فرهیختگان مدفون در قم را با دقت، حوصله، صراحت، رعایت نزاکت، به دور از افراط و تفریط، به ترتیب الفبا آورده است .
مراجع و منابع گوناگون و متعدد از قبیل: کتاب ها، روزنامه ها، مجلات، آرشیوهای شخصی محققان و برخی آثار خطی و مصاحبه های حضوری و تلفنی، مورد استفاده نویسنده قرار گرفته است .
علی اکبر مهدی پور در پیشگفتار کتاب، کهن ترین کتابی که از قرن اول هجری برجای مانده و بدون هیچ خللی به دست ما رسیده را کتاب سلیم بن قیس هلالی دانسته است. می توان کتاب او را نخستین کتاب در تاریخ، سیره و تراجم اصحاب پیامبر دانست، که در نیمه ی اول قرن اول تألیف شده است. پس از سلیم بن قیس گروهی از علمای شیعه در تاریخ و تراجم کتاب نوشته اند که در طول زمان نسخه های آنها از بین رفته و غالباً طعمه ی حریق شده است، که فقط در کتابخانه ی شیخ طوسی 80000 جلد کتاب به دست دشمنان اهل بیت(ع) به آتش کشیده شد، که همه ی آنها نسخه ی خطی و قسمتی از آنها منحصربه فرد بودند .