تراتوژن ( به انگلیسی: Teratogenesis ) ( از ریشه یونانی teras به معنی «هیولا» ) یا آسیب زا به هرگونه عامل محیطی که در دوره پیش از تولد جنین، به آن آسیب برساند اشاره دارد. مطالعه روی این پدیده تراتولوژی نام دارد و شناخت ناهنجاری های مادرزادی ناشی از هرنوع ماده تراتوژن را دربرمی گیرد. تراتوژن ممکن است یک مادهٔ شیمیایی، دارویی عفونی، بیماری در مادر باردار یا یک عامل فیزیکی یا تغییر در متابولیسم بدن مادر باشد که در رویان یا جنین باعث ایجاد معلولیت های ساختاری یا عملکردی شود. از میان این اختلال ها که شامل برخی از نقص های شدید و مرگبار برای نوزاد نیز می شوند می توان به فوکوملیا، لب شکری ( شکاف لب ) و شکاف کام و هم چنین نقص و نارسایی قلبی ( مانند تغییر در دیواره ) اشاره نمود. از آن جا که دانش پزشکی در ابتدا به تأثیر زیان بار برخی عوامل در آسیب های شدید پیش از بدنیاآمدن نوزادان پی برده بود می توان گفت که این دانش پیشینه ای دراز دارد بااین حال آسیب هایی که تراتوژن ها وارد می کنند همیشه ساده و قابل درک نبوده و به چندین عامل بستگی دارد. [ ۱] [ ۲] [ ۳] [ ۴]
تراتولوژی مطالعهٔ ناهنجاری های تکاملی و فیزیولوژیکی در موجودات از جمله گیاهان در کل طول عمر است. این یک شاخهٔ فرعی در ژنتیک پزشکی است که بر بررسی ناهنجاری های مادرزادی تمرکز دارد.
از سوی دیگر پاره ای از توسعه و تغییرات غیرطبیعی، ناشی از پالاینده های محیط زیست هستند و مطالعهٔ آنها نیز در اینجا گنجانده می شود. این موارد ممکن است شامل عقب ماندگی رشد، تأخیر در رشد ذهنی یا سایر اختلالات مادرزادی بدون هیچ گونه تغییر شکل ساختاری باشد. [ ۵]
در تراتولوژی بالینی اهدافی چون درک و یافتن یک رابطه بین ناهنجاری جنین در برخورد مادر باردار با یک مادهٔ تراتوژن و پیامد آن، تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در کودک در صورت رویارویی مادر با تراتوژن و همچنین تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در جنین در شرایط کاربرد روش های تشخیصی رادیواکتیو ( مانند پرتو ایکس ) در مادر دنبال می گردد. [ ۶]
هیچ ماده تراتوژن مطلقی وجود ندارد بلکه به شرایط و زمان و مقدار برخورد بستگی دارد. گاه مصرف بیش از اندازه آب یا نمک خوراکی نیز می تواند تراتوژن محسوب شود چراکه سلولهای رویانی باسرعت در حال تقسیم، تمایز، تکامل و مهاجرت هستند و با انسان بالغ تفاوت دارند. به علاوه تفاوت ژنتیکی در حساسیت برابر تراتوژن و مطالعه روی حیوانات نشان می دهد که حساسیت گونه های مختلف در برابر مواد تراتوژن تفاوت دارد. این پدیده در افراد انسانی مختلف درون یک گونه و گروه نیز تفاوت دارد. آسپرین، کورتون و نیز کمبود چندنوع ویتامین در گونه های موش و موش صحرایی تراتوژنز است درحالی که مصرف آسپرین در انسان بی خطر گزارش شده است. از دیدگاه ژنتیکی، حساسیت در برابر تراتوژن ها در افراد مختلف متفاوت است و به همین علت تا امروز ماده تراتوژن با اثر صددرصدی شناخته نشده است. با این پیش زمینه نتیجه مطالعه و تحقیق روی حیوان را نیز نمی توان به انسان تعمیم داد. رابطهٔ اندازه مصرف و پاسخ رویان نیز بررسی شده و تقریباً تمام مواد با وزن ملکولی کمتر از ۱۰۰۰ به آسانی از جفت عبور می کنند. [ ۷]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفتراتولوژی مطالعهٔ ناهنجاری های تکاملی و فیزیولوژیکی در موجودات از جمله گیاهان در کل طول عمر است. این یک شاخهٔ فرعی در ژنتیک پزشکی است که بر بررسی ناهنجاری های مادرزادی تمرکز دارد.
از سوی دیگر پاره ای از توسعه و تغییرات غیرطبیعی، ناشی از پالاینده های محیط زیست هستند و مطالعهٔ آنها نیز در اینجا گنجانده می شود. این موارد ممکن است شامل عقب ماندگی رشد، تأخیر در رشد ذهنی یا سایر اختلالات مادرزادی بدون هیچ گونه تغییر شکل ساختاری باشد. [ ۵]
در تراتولوژی بالینی اهدافی چون درک و یافتن یک رابطه بین ناهنجاری جنین در برخورد مادر باردار با یک مادهٔ تراتوژن و پیامد آن، تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در کودک در صورت رویارویی مادر با تراتوژن و همچنین تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در جنین در شرایط کاربرد روش های تشخیصی رادیواکتیو ( مانند پرتو ایکس ) در مادر دنبال می گردد. [ ۶]
هیچ ماده تراتوژن مطلقی وجود ندارد بلکه به شرایط و زمان و مقدار برخورد بستگی دارد. گاه مصرف بیش از اندازه آب یا نمک خوراکی نیز می تواند تراتوژن محسوب شود چراکه سلولهای رویانی باسرعت در حال تقسیم، تمایز، تکامل و مهاجرت هستند و با انسان بالغ تفاوت دارند. به علاوه تفاوت ژنتیکی در حساسیت برابر تراتوژن و مطالعه روی حیوانات نشان می دهد که حساسیت گونه های مختلف در برابر مواد تراتوژن تفاوت دارد. این پدیده در افراد انسانی مختلف درون یک گونه و گروه نیز تفاوت دارد. آسپرین، کورتون و نیز کمبود چندنوع ویتامین در گونه های موش و موش صحرایی تراتوژنز است درحالی که مصرف آسپرین در انسان بی خطر گزارش شده است. از دیدگاه ژنتیکی، حساسیت در برابر تراتوژن ها در افراد مختلف متفاوت است و به همین علت تا امروز ماده تراتوژن با اثر صددرصدی شناخته نشده است. با این پیش زمینه نتیجه مطالعه و تحقیق روی حیوان را نیز نمی توان به انسان تعمیم داد. رابطهٔ اندازه مصرف و پاسخ رویان نیز بررسی شده و تقریباً تمام مواد با وزن ملکولی کمتر از ۱۰۰۰ به آسانی از جفت عبور می کنند. [ ۷]
wiki: تراتوژن