[ویکی نور] تذکره مجالس النفائس، اثر میر نظامالدین علیشیر نوائی، در سال 896ق، تألیف شده است. این اثر فهرستی است از از فضلا، شعرا و گویندگان قرن نهم هجری قمری. در این کتاب دو ترجمه از مجالس به اهتمام و با مقدمه علیاصغر حکمت ارائه شده است.
اولین بخش کتاب با نام لطائفنامه مشتمل بر مقدمه، نه مجلس و یک خاتمه است که مجلس نهم در نه قسمت ارائه شده است. این بخش از کتاب، حاوی شرح حال 574 شخصیت است که شرح حال شخصیت آخر در خاتمه ذکر شده است. در خاتمه کتاب شرح حال میر کمالالدین شاه حسین بهعنوان شخصیت 574 ذکر شده است. بخش دوم کتاب با ترجمه حکیم شاه محمد قزوینی مشتمل بر مقدمه و شرح حال 549 شاعر است که در ضمن هشت بهشت ارائه شده است.
محقق کتاب در مقدمهاش بر مجالس النفائس ابتدا اصل و ترجمه کتاب را اینگونه معرفی میکند: «چون اصل این کتاب به ترکی جغاتائی است و نسخه ترکی آن باآنکه در تهران متعدد و فراوان و در دسترس میبود، ولی استفاده از آن متعسر مینمود، در صدد برآمد که نسخهای از ترجمه فارسی آن به دست آورد و آن ترجمهای است به نام «لطائفنامه» که نسخهای از آن در موزه بریتانیا... موجود است...».
وی در رابطه با جایگاه مجالس النفائس در تاریخ ادبیات ایران چنین مینویسد: «اگر کتبی که در شرح حال و مقال بزرگان سخن نوشته شده است از قدیم الایام تا زمان حال را یک سلسله مرتب فرض کنیم، حلقهای که دو کتاب تذکرة الشعراء دولتشاه سمرقندی و تحفه سامی ساممیرزای صفوی را به یکدیگر وصل کند همانا این کتاب و اضافات ترجمههای بینظیر آن خواهد بود و در حقیقت آن «حلقه مفقوده» اینک موجود شده و این سلسله منفصل را به یکدیگر متصل کرده است».
علیاصغر حکمت این کتاب را آئینه بزرگی دانسته که منظره عظیم ادبیات فارسی در قرن نهم از صحائف آن منعکس است. همچنین با مطالعه این اثر «در برابر خواننده دورنمایی از سیر شعر و فنون آن در سراسر ممالک فارسیزبان از سمرقند تا شیراز و از بدخشان تا تبریز نمایان میگردد و این جماعت گویندگان که از هر صنف و طبقه از سلاطین و امرا و وزرا و علما و مشایخ صوفیه و قضات و طلاب علم و سپاهیان و ارباب صنایع در آنها موجودند، در حقیقت نماینده کامل ادبیات این قوم و ملت در طول یکصد سال میباشند».
در شرح حال و تاریخ زندگانی نظامالدین علیشیر، ارباب تواریخ و سیر چه در زمان او و چه بعد از او تحقیقات بسیاری کردهاند که محقق اثر به بخشهایی از آنها اشاره کرده است. خود مؤلف نیز در چند جا از کتابش اشاره به روابط و آشناییهای خود با بسیاری از رجال معروف معاصرش نموده است.
اولین بخش کتاب با نام لطائفنامه مشتمل بر مقدمه، نه مجلس و یک خاتمه است که مجلس نهم در نه قسمت ارائه شده است. این بخش از کتاب، حاوی شرح حال 574 شخصیت است که شرح حال شخصیت آخر در خاتمه ذکر شده است. در خاتمه کتاب شرح حال میر کمالالدین شاه حسین بهعنوان شخصیت 574 ذکر شده است. بخش دوم کتاب با ترجمه حکیم شاه محمد قزوینی مشتمل بر مقدمه و شرح حال 549 شاعر است که در ضمن هشت بهشت ارائه شده است.
محقق کتاب در مقدمهاش بر مجالس النفائس ابتدا اصل و ترجمه کتاب را اینگونه معرفی میکند: «چون اصل این کتاب به ترکی جغاتائی است و نسخه ترکی آن باآنکه در تهران متعدد و فراوان و در دسترس میبود، ولی استفاده از آن متعسر مینمود، در صدد برآمد که نسخهای از ترجمه فارسی آن به دست آورد و آن ترجمهای است به نام «لطائفنامه» که نسخهای از آن در موزه بریتانیا... موجود است...».
وی در رابطه با جایگاه مجالس النفائس در تاریخ ادبیات ایران چنین مینویسد: «اگر کتبی که در شرح حال و مقال بزرگان سخن نوشته شده است از قدیم الایام تا زمان حال را یک سلسله مرتب فرض کنیم، حلقهای که دو کتاب تذکرة الشعراء دولتشاه سمرقندی و تحفه سامی ساممیرزای صفوی را به یکدیگر وصل کند همانا این کتاب و اضافات ترجمههای بینظیر آن خواهد بود و در حقیقت آن «حلقه مفقوده» اینک موجود شده و این سلسله منفصل را به یکدیگر متصل کرده است».
علیاصغر حکمت این کتاب را آئینه بزرگی دانسته که منظره عظیم ادبیات فارسی در قرن نهم از صحائف آن منعکس است. همچنین با مطالعه این اثر «در برابر خواننده دورنمایی از سیر شعر و فنون آن در سراسر ممالک فارسیزبان از سمرقند تا شیراز و از بدخشان تا تبریز نمایان میگردد و این جماعت گویندگان که از هر صنف و طبقه از سلاطین و امرا و وزرا و علما و مشایخ صوفیه و قضات و طلاب علم و سپاهیان و ارباب صنایع در آنها موجودند، در حقیقت نماینده کامل ادبیات این قوم و ملت در طول یکصد سال میباشند».
در شرح حال و تاریخ زندگانی نظامالدین علیشیر، ارباب تواریخ و سیر چه در زمان او و چه بعد از او تحقیقات بسیاری کردهاند که محقق اثر به بخشهایی از آنها اشاره کرده است. خود مؤلف نیز در چند جا از کتابش اشاره به روابط و آشناییهای خود با بسیاری از رجال معروف معاصرش نموده است.
wikinoor: تذکره_مجالس_النفائس