[ویکی فقه] تذکره حزین (یا تذکرة المعاصرین)، تذکره ای در شرح احوال شاعران و علمای شیعی ایران، تألیف شیخ محمدعلی حزینِ لاهیجی، شاعر و عالم عصر صفوی است. این تذکره شامل شرح حال یکصد تن از عالمان و شاعران معاصر مؤلف، از ۱۱۰۳ تا ۱۱۶۵، است. حزین تذکره خود را در اواخر ۱۱۶۵، هنگام اقامتش در هندوستان و ظرف مدت نه روز، نگاشته است.
کتاب با یک مقدمه انتقادی شروع می شود. مؤلف در مقدمه ضمن نقد تذکره های معاصرینش، آنها را مملو از تحریفات و اشتباهات فاحش می داند و ضعف آن ها را عدم دقت در ذکر احوال و بی احتیاطی در نسبت دادن اشعار به شاعران ذکر می کند. تذکره حزین، علاوه بر مقدمه، دو بخش دارد؛ بخش اول یا فرقه اول شامل شرح حال و نمونه آثار بیست تن ازعلمای معاصر اوست، و بخش دوم یا فرقه دوم شامل شرح زندگانی و نمونه اشعار هشتاد و یک تن از شعرای معاصر نویسنده است.
مقایسه تذکره حزین با تذکره های دیگر
این تذکره در مقایسه با تذکره های هم عصر حزین از ویژگی های ممتاز برخوردار است.
انتقادات واطلاعات حزین
شاعرانی که حزین معرفی کرده است، یا آنان را در خانه پدری ملاقات کرده و یا با ایشان دوستی و مراوده داشته است و یا استاد او بوده اند. تذکره او از این حیث، دارای اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی است که شاید در تذکره های مشابه و معاصر نتوان یافت. حزین که خود شاعر و دارای ذوق و نکته سنجی شاعرانه بوده، درباره شاعران معاصرش اظهارنظرهایی کرده است که ذوق انتقادی او را نشان می دهد؛ وی گاه حتی در اشعار آن ها تصرفاتی کرده است. او هنگام معرفی شاعران، با صراحت، به نقد شعر هر یک نیز می پردازد و از این حیث به این کتاب اعتباری ویژه می بخشد. از مزایای دیگر تذکره حزین ارزش تاریخی آن است؛ مؤلف ضمن معرفی شاعران، گاه به حوادث و وقایع اجتماعی و سیاسی عصر اشاره کرده و وضع حکومت و حاکمان را باز گفته است. همچنین در شرحی که او از حال و روز شاعران هر شهر می دهد، وضع فرهنگی و علمی آن شهر مشخص میشود؛ مثلاً شرح حال محمدعلی سکاکی شیرازی و ملاعلی اصفهانی که در خلال معرفی اولی به استیلای افغانیان بر شیراز و در معرفی دومی به حادثه قتل عام شهر همدان اشاره شده است. تذکره حزین در شرح حال شاعران به چگونگی معیشت آنان و نیز هنرهای دیگری جز شعر که شاعر بدان آراسته بوده اشاره کرده است و از این حیث منبع مناسبی برای مطالعه وضع اجتماعی و معیشتی شاعران عصر صفویه است.
عمده ترین عیب تذکره حزین
...
کتاب با یک مقدمه انتقادی شروع می شود. مؤلف در مقدمه ضمن نقد تذکره های معاصرینش، آنها را مملو از تحریفات و اشتباهات فاحش می داند و ضعف آن ها را عدم دقت در ذکر احوال و بی احتیاطی در نسبت دادن اشعار به شاعران ذکر می کند. تذکره حزین، علاوه بر مقدمه، دو بخش دارد؛ بخش اول یا فرقه اول شامل شرح حال و نمونه آثار بیست تن ازعلمای معاصر اوست، و بخش دوم یا فرقه دوم شامل شرح زندگانی و نمونه اشعار هشتاد و یک تن از شعرای معاصر نویسنده است.
مقایسه تذکره حزین با تذکره های دیگر
این تذکره در مقایسه با تذکره های هم عصر حزین از ویژگی های ممتاز برخوردار است.
انتقادات واطلاعات حزین
شاعرانی که حزین معرفی کرده است، یا آنان را در خانه پدری ملاقات کرده و یا با ایشان دوستی و مراوده داشته است و یا استاد او بوده اند. تذکره او از این حیث، دارای اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی است که شاید در تذکره های مشابه و معاصر نتوان یافت. حزین که خود شاعر و دارای ذوق و نکته سنجی شاعرانه بوده، درباره شاعران معاصرش اظهارنظرهایی کرده است که ذوق انتقادی او را نشان می دهد؛ وی گاه حتی در اشعار آن ها تصرفاتی کرده است. او هنگام معرفی شاعران، با صراحت، به نقد شعر هر یک نیز می پردازد و از این حیث به این کتاب اعتباری ویژه می بخشد. از مزایای دیگر تذکره حزین ارزش تاریخی آن است؛ مؤلف ضمن معرفی شاعران، گاه به حوادث و وقایع اجتماعی و سیاسی عصر اشاره کرده و وضع حکومت و حاکمان را باز گفته است. همچنین در شرحی که او از حال و روز شاعران هر شهر می دهد، وضع فرهنگی و علمی آن شهر مشخص میشود؛ مثلاً شرح حال محمدعلی سکاکی شیرازی و ملاعلی اصفهانی که در خلال معرفی اولی به استیلای افغانیان بر شیراز و در معرفی دومی به حادثه قتل عام شهر همدان اشاره شده است. تذکره حزین در شرح حال شاعران به چگونگی معیشت آنان و نیز هنرهای دیگری جز شعر که شاعر بدان آراسته بوده اشاره کرده است و از این حیث منبع مناسبی برای مطالعه وضع اجتماعی و معیشتی شاعران عصر صفویه است.
عمده ترین عیب تذکره حزین
...
wikifeqh: تذکره_حزین