[ویکی فقه] تذکرة الخواتین. تَذْکِرَةُ الْخَواتین، نام کتابی مشتمل بر شرح احوال و آثار مشاهیر زنان مسلمان از صدر اسلام تا ابتدای سده ۱۴ق/۲۰م می باشد.
گردآورندۀ کتاب، محمد بن محمد رفیع ، ملقب به ملک الکتّاب شیرازی است که در ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م، آن را در هند به چاپ رساند. این تذکره شامل یک مقدمۀ کوتاه، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه به نثر مصنوع نوشته شده، و مؤلف در آن، انگیزه خود را از تألیف تذکـرة الخواتین، چنیـن بیان داشتـه است: «ارباب سیر از آن ها ــ نسوان ــ به درستی ذکری نکرده اند، مصمم شدم که در حالات نساء مشهور استقصاء کنم». او مدعی است که در ضمن تحقیق، به کتاب مشاهیر النساء، نوشتۀ محمد ذهنی افندی برخورده، و آن را اساس قرار داده است و سپس «معلومات خود را با بعضی تصرفات» بدان اضافه کرده، و بدین طریق، تذکرة الخواتین را به شکل کنونی تدوین نموده است. متن کتاب دارای نثری ساده به شیوۀ اواخر دورۀ قاجار است. این بخش (گذشته از زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا )، شامل شرح احوال ۲۸۳ تن از مشاهیر زنانی است که در حوزۀ فرهنگ ایرانی و اسلامی بالیده اند. ترتیب و توالی زندگی نامه ها برپایۀ نظم الفبایی است که از « آمنه بنت وهب » آغاز، و با «یاسمن بو» پایان می یابد.
گردآورندۀ کتاب، محمد بن محمد رفیع ، ملقب به ملک الکتّاب شیرازی است که در ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م، آن را در هند به چاپ رساند. این تذکره شامل یک مقدمۀ کوتاه، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه به نثر مصنوع نوشته شده، و مؤلف در آن، انگیزه خود را از تألیف تذکـرة الخواتین، چنیـن بیان داشتـه است: «ارباب سیر از آن ها ــ نسوان ــ به درستی ذکری نکرده اند، مصمم شدم که در حالات نساء مشهور استقصاء کنم». او مدعی است که در ضمن تحقیق، به کتاب مشاهیر النساء، نوشتۀ محمد ذهنی افندی برخورده، و آن را اساس قرار داده است و سپس «معلومات خود را با بعضی تصرفات» بدان اضافه کرده، و بدین طریق، تذکرة الخواتین را به شکل کنونی تدوین نموده است. متن کتاب دارای نثری ساده به شیوۀ اواخر دورۀ قاجار است. این بخش (گذشته از زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا )، شامل شرح احوال ۲۸۳ تن از مشاهیر زنانی است که در حوزۀ فرهنگ ایرانی و اسلامی بالیده اند. ترتیب و توالی زندگی نامه ها برپایۀ نظم الفبایی است که از « آمنه بنت وهب » آغاز، و با «یاسمن بو» پایان می یابد.
[ویکی فقه] تَذْکِرَةُ الْخَواتین، نام کتابی مشتمل بر شرح احوال و آثار مشاهیر زنان مسلمان از صدر اسلام تا ابتدای سده ۱۴ق/۲۰م می باشد.
گردآورندۀ کتاب، محمد بن محمد رفیع ، ملقب به ملک الکتّاب شیرازی است که در ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م، آن را در هند به چاپ رساند. این تذکره شامل یک مقدمۀ کوتاه، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه به نثر مصنوع نوشته شده، و مؤلف در آن، انگیزه خود را از تألیف تذکـرة الخواتین، چنیـن بیان داشتـه است: «ارباب سیر از آن ها ــ نسوان ــ به درستی ذکری نکرده اند، مصمم شدم که در حالات نساء مشهور استقصاء کنم». او مدعی است که در ضمن تحقیق، به کتاب مشاهیر النساء، نوشتۀ محمد ذهنی افندی برخورده، و آن را اساس قرار داده است و سپس «معلومات خود را با بعضی تصرفات» بدان اضافه کرده، و بدین طریق، تذکرة الخواتین را به شکل کنونی تدوین نموده است. متن کتاب دارای نثری ساده به شیوۀ اواخر دورۀ قاجار است. این بخش (گذشته از زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا )، شامل شرح احوال ۲۸۳ تن از مشاهیر زنانی است که در حوزۀ فرهنگ ایرانی و اسلامی بالیده اند. ترتیب و توالی زندگی نامه ها برپایۀ نظم الفبایی است که از « آمنه بنت وهب » آغاز، و با «یاسمن بو» پایان می یابد.
محتوا
زنان معرفی شده در این کتاب، از مذاهب، ادیان و نحله های فکری مختلفی هستند. مانند رابعه، قرةالعین، مهستی، ملکه ویکتوریا و هند جگرخوار . سبب معرفی زنان در این تذکره، اشتغال، اشتهار و یا تبحر آن ها در موضوعات و فنونی چون: شعر ، موسیقی ، خوش نویسی ، حدیث ، زهد و عرفان ، آواز و یا قرابت با شخصیت های دینی بوده است، مانند آزاد و آنی فاطمه خانم (شاعر)، اسماء بنت محمد و ام الفتح (محدث)، اسماء عبرت و یاسمن بو (خوش نویس)، ام هارون (زاهد)، ام علی (عارف)، بذل (آوازخوان)، دنانیر و زهره (موسیقی شناس، نوازنده و آوازخوان) و ام سلمه و ام حبیبه (همسران پیامبر (ص)). این زنان به لحاظ جغرافیایی وابسته به ۴ حوزۀ ایران ، هند ، عثمانی و عرب (شامل عراق، شامات، مصر و اندلس) هستند. مثلاً: پادشاه خاتون و پری جان خانم از ایران، جانان بیگم و جهان آرابیگم از هند، پرتو پیاله و بزم عالم از عثمانی و حفصه بنت حمدون و حکیمۀ دمشقیه از حوزۀ عرب. خاتمۀ کتاب بیانگر این موضوع است که ملک الکتاب، کتاب خود را به دستور حکمران بهوپال، شاه جهان بیگم ملقب به «کراون آو ایندیا۱» با خط میرزا مهدی شیرازی به چاپ رسانده است.
ویژگی ها
برخی از ویژگی های این کتاب را می توان در شمار کاستی های آن محسوب داشت، از جمله:۱. مؤلف علاوه بر مشاهیر النساء، به کتاب های دیگری مانند انباء الغمر بابناء العمر ابن حجر ، تاریخ طبری، الکامل ابن اثیر ، سیرۀ ابن هشام ، تزیین الاسواق داوود انطاکی، الخطط مقریزی و نفح الطیب مقری اشاره می کند که در ظاهر، از مآخذ کار او بوده است. اگر چنین فرضی را بپذیریم؛ باید یادآور شویم که وی به مآخذ کار خود در ترجمۀ زنان ایران و هند، اشاره نکرده است.۲. تراجم زنان حوزۀ فرهنگ عربی، بیش از زنان حوزۀ فرهنگ ایرانی، هندی و عثمانی است.۳. درج زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا، در میان تراجم زنانی که هیچ وجه اشتراکی با وی ندارند و اختصاص هشت صفحه بدین موضوع، اندکی غیرعادی جلوه می کند. هر چند مبادرت به این امر می تواند نوعی ادایِ دِین به دولت بریتانیا باشد که پیش تر ملک الکتاب را به لقب «خان صاحب» مفتخر کرده بود.
مقایسه میان این تذکره و نیز تذکرۀ خیرات حسان
...
گردآورندۀ کتاب، محمد بن محمد رفیع ، ملقب به ملک الکتّاب شیرازی است که در ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م، آن را در هند به چاپ رساند. این تذکره شامل یک مقدمۀ کوتاه، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه به نثر مصنوع نوشته شده، و مؤلف در آن، انگیزه خود را از تألیف تذکـرة الخواتین، چنیـن بیان داشتـه است: «ارباب سیر از آن ها ــ نسوان ــ به درستی ذکری نکرده اند، مصمم شدم که در حالات نساء مشهور استقصاء کنم». او مدعی است که در ضمن تحقیق، به کتاب مشاهیر النساء، نوشتۀ محمد ذهنی افندی برخورده، و آن را اساس قرار داده است و سپس «معلومات خود را با بعضی تصرفات» بدان اضافه کرده، و بدین طریق، تذکرة الخواتین را به شکل کنونی تدوین نموده است. متن کتاب دارای نثری ساده به شیوۀ اواخر دورۀ قاجار است. این بخش (گذشته از زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا )، شامل شرح احوال ۲۸۳ تن از مشاهیر زنانی است که در حوزۀ فرهنگ ایرانی و اسلامی بالیده اند. ترتیب و توالی زندگی نامه ها برپایۀ نظم الفبایی است که از « آمنه بنت وهب » آغاز، و با «یاسمن بو» پایان می یابد.
محتوا
زنان معرفی شده در این کتاب، از مذاهب، ادیان و نحله های فکری مختلفی هستند. مانند رابعه، قرةالعین، مهستی، ملکه ویکتوریا و هند جگرخوار . سبب معرفی زنان در این تذکره، اشتغال، اشتهار و یا تبحر آن ها در موضوعات و فنونی چون: شعر ، موسیقی ، خوش نویسی ، حدیث ، زهد و عرفان ، آواز و یا قرابت با شخصیت های دینی بوده است، مانند آزاد و آنی فاطمه خانم (شاعر)، اسماء بنت محمد و ام الفتح (محدث)، اسماء عبرت و یاسمن بو (خوش نویس)، ام هارون (زاهد)، ام علی (عارف)، بذل (آوازخوان)، دنانیر و زهره (موسیقی شناس، نوازنده و آوازخوان) و ام سلمه و ام حبیبه (همسران پیامبر (ص)). این زنان به لحاظ جغرافیایی وابسته به ۴ حوزۀ ایران ، هند ، عثمانی و عرب (شامل عراق، شامات، مصر و اندلس) هستند. مثلاً: پادشاه خاتون و پری جان خانم از ایران، جانان بیگم و جهان آرابیگم از هند، پرتو پیاله و بزم عالم از عثمانی و حفصه بنت حمدون و حکیمۀ دمشقیه از حوزۀ عرب. خاتمۀ کتاب بیانگر این موضوع است که ملک الکتاب، کتاب خود را به دستور حکمران بهوپال، شاه جهان بیگم ملقب به «کراون آو ایندیا۱» با خط میرزا مهدی شیرازی به چاپ رسانده است.
ویژگی ها
برخی از ویژگی های این کتاب را می توان در شمار کاستی های آن محسوب داشت، از جمله:۱. مؤلف علاوه بر مشاهیر النساء، به کتاب های دیگری مانند انباء الغمر بابناء العمر ابن حجر ، تاریخ طبری، الکامل ابن اثیر ، سیرۀ ابن هشام ، تزیین الاسواق داوود انطاکی، الخطط مقریزی و نفح الطیب مقری اشاره می کند که در ظاهر، از مآخذ کار او بوده است. اگر چنین فرضی را بپذیریم؛ باید یادآور شویم که وی به مآخذ کار خود در ترجمۀ زنان ایران و هند، اشاره نکرده است.۲. تراجم زنان حوزۀ فرهنگ عربی، بیش از زنان حوزۀ فرهنگ ایرانی، هندی و عثمانی است.۳. درج زندگی نامۀ ملکه ویکتوریا، در میان تراجم زنانی که هیچ وجه اشتراکی با وی ندارند و اختصاص هشت صفحه بدین موضوع، اندکی غیرعادی جلوه می کند. هر چند مبادرت به این امر می تواند نوعی ادایِ دِین به دولت بریتانیا باشد که پیش تر ملک الکتاب را به لقب «خان صاحب» مفتخر کرده بود.
مقایسه میان این تذکره و نیز تذکرۀ خیرات حسان
...
wikifeqh: تذکرة الخواتین