تذکار الحجاز

[ویکی فقه] تذکار الحجاز سفرنامه حج،خاطرات عبدالعزیز صبری در سفر حج به سال ۱۳۴۱ق./۱۹۲۳م.می باشد.
این کتاب خاطرات نویسنده در سفر حج به سال ۱۳۴۱ق./۱۹۲۳م. و برخی از رویدادهای سیاسی حجاز در آغاز دهه بیستم م. و نیز روابط و اختلاف های حکومت مصر و حجاز در امور مربوط به حج و مشکلات حاجیان مصری را بازتاب داده است.عبد العزیز صبری، ادیب و شاعر مصری، در روستای خیاریه از توابع استان دقهلیه مصر زاده شد. از شرح حال و زندگی و تاریخ تولد و مرگش گزارشی در دست نیست. صبری کتاب خود را پس از پایان سفر نگاشته و آن را به شریف حسین (حک: ۱۳۴۰-۱۳۵۰ق.) بنیان گذار حکومت هاشمی در حجاز که از او با تعبیر پادشاه عرب یاد کرده، هدیه داده است. از دیگر آثار بر جای مانده از او، دیوان شعر و رساله ای به نام انفس الاعلاق فی مکارم الاخلاق و زهرة الصبا است.
گزارش محتوا
تذکار الحجاز با یادکردی مختصر از تاریخ عرب که به گفته نویسنده با تاریخ حج ارتباط دارد، آغاز شده است.. جغرافیای جزیرة العرب، قوم شناسی عرب، بخشی از تاریخ جزیرة العرب در دوران جاهلیت و در آغاز اسلام ، تاریخ خلافت اسلامی، و تاریخ نهضت عربی در آغاز سده بیستم م. از دیگر مطالب آغازین کتاب است. نویسنده در ادامه به شرح سفر خود پرداخته و گاه به تفصیل به برخی از مطالب تاریخی پرداخته است. از جمله، بخشی را به تاریخ حج در روزگار جاهلیت و اسلام اختصاص داده و در این بخش، از وصف کعبه و ساختمان آن، مقام ابراهیم ،چاه زمزم و برخی مکان ها و اشیای مرتبط با مسجدالحرام ، و شیوه انجام مناسک حج در زمان خلفای نخستین و خلفای بنی امیه و بنی عباس و پادشاهان مسلمان سخن گفته است. بر پایه آن چه در پایان کتاب آمده، نویسنده در نظر داشته است جلد دوم کتاب را به شرح زیارتش از مدینه اختصاص دهد. صبری در متن کتاب از اشعار خود و دیگران به مناسبت موضوعات کتاب و نیز در وصف چهره های سیاسی روزگار خویش سود برده است. تذکار الحجاز حاوی آگاهی های فراوان از تاریخ شبه جزیره عربی و تاریخ اسلام و تحلیل های نویسنده در باره اوضاع سیاسی آن روزگار است. وی سخت در پرتو نهضت ملی گرایی عربی و استقلال طلبی عرب ها از حکومت ترکان عثمانی قرار داشته و از همین رو، با حکومت خاندان هاشمی بر حجاز احساس نزدیکی کرده و رفتارهای این حکومت را ستایش نموده است. او به هر بهانه به موضوع استعمار و لزوم استقلال کشورهای مسلمان پرداخته است.
← آغاز کتاب
الاعلام، الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق.) ، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.معجم المطبوعات العربیه، یوسف الیان سرکیس، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۰ق.

[ویکی حج] تذکار الحجاز (کتاب). تذکار الحجاز: سفرنامه حج، نوشته عبدالعزیز صبری است. او در این کتاب علاوه بر گزارش سفر خود، به بررسی روابط دولت مصر با حکومت عربستان نیز پرداخته است.
خاطرات شخصی نویسنده از سفر حج، تاریخ عرب از زمان قبل از جاهلیت تا نهضت های قرن بیستم عربی، مکان ها و ابنیه مقدس و نیز برگزاری مراسم حج در طول تاریخ اسلامی از مسائل مطرح در کتاب است. صبری تحت تأثیر ملی گرایی عربی بوده و به طور مکرر لزوم استقلال کشورهای مسلمان را یادآور شده است.
وی با مقایسه امکانات دولت مصر و حجاز، به انتقاد از حاکمان مصر و توصیف حکومت حجاز پرداخته است. او روابط خوبی با ملک حسین و عوامل حکومتی حجاز داشته که در این کتاب به آن اشاره کرده است. صبری بصورت مفصل به اختلاف دولت مصر و حجاز بر سر اعزام هیئت پزشکی مصری به حجاز و مذاکرات مسؤولان در این مورد پرداخته است.