تخییر

[ویکی فقه] تخییر به معنای اعطای حق انتخاب نسبت به دو یا چند چیز است.از این عنوان در اصول فقه و نیز بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، صلاة، زکات، خمس، صوم، حج، جهاد و غیره سخن رفته است که در این مقاله از هر دو بعد اصولی و فقهی به اهمّ مباحث تخییر اشاره می کنیم. ـــ تخییر به آزادی انتخاب یکی از دو یا چند گزینه است.
تخییر در لغت به معنای واگذار کردن اختیار، دادن حق انتخاب به دیگری و ترجیح دادن چیزی بر چیز دیگر است. این واژه به معنای لغوی خود در برخی ابواب علم اصول به کار می رود، از جمله در مباحث تعارض ادلّه ، تزاحم و واجب تخییری .در منابع فقهی اهل سنّت اصولاً کاربرد آن از مفهوم لغوی خارج نشده است.
تعریف تخییر
ـــ تخییر عبارت است از واگذاری حقّ گزینش به انسان، نسبت به یکی از فعل و ترک یا یکی از دو فعل و یا یکی از چند متعلّق فعل از ناحیه شارع یا عقل و یا غیر آن دو. ـــ تخییر، به معنای آزادی انسان در انتخاب یکی از دو یا چند گزینه می باشد؛ به این معنا که هر کدام را خواست، انتخاب نموده و طبق آن عمل می کند. به این ترتیب، دامنه تخییر اعم از «اصل تخییر» می باشد که فقط در «دوران بین محذورین» جاری است.
تعریف تخییر در علم اصول
در اصطلاح اصولیان متأخر امامی ، اصل تخییر که یکی از اصول عملیه چهارگانه به شمار می رود، عبارت است از حکم عقل به اختیار داشتن مکلف میان انجام دادن کاری و ترک آن یا انجام دادن یکی از دو کار در مواردی که احتیاط امکان ندارد.
ورود تخییر در سه مبحث علم اصول
...

[ویکی فقه] تخییر (ابهام زدایی). واژه تخییر ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • تخییر (فقه): از اصطلاحات به کار رفته در فقه، به معنای تخییر مکلف در دوران امر بین ارتکاب یکی از دو محذورین• تخییر (اصول فقه): از اصطلاحات به کار رفته در اصول فقه، در ارتباط با موارد تعارض ادلّه یا موارد دوران نوع تکلیف بین دو محذور (وجوب و حرمت) و یا تزاحم دو حکم در مقام امتثال
...

[ویکی فقه] تخییر (اصول فقه). تخییر، به معنای آزادی انسان در انتخاب یکی از دو یا چند گزینه می باشد؛ به این معنا که هر کدام را خواست، انتخاب نموده و طبق آن عمل می کند. از این عنوان در اصول فقه و نیز بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، صلاة، زکات، خمس، صوم، حج، جهاد و غیره سخن رفته است که در این مقاله از بعد اصولی به اهمّ مباحث تخییر اشاره می کنیم.تخییر اصولی یا در ارتباط با موارد تعارض ادلّه است یا موارد دوران نوع تکلیف بین دو محذور (وجوب و حرمت) و یا تزاحم دو حکم در مقام امتثال؛ از سوی دیگر، تخییر یا شرعی است یا عقلی.
تخییر در لغت به معنای واگذار کردن اختیار، دادن حق انتخاب به دیگری و ترجیح دادن چیزی بر چیز دیگر است.
اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ذیل «خیر».
تخییر عبارت است از واگذاری حقّ گزینش به انسان، نسبت به یکی از فعل و ترک یا یکی از دو فعل و یا یکی از چند متعلّق فعل از ناحیه شارع یا عقل و یا غیر آن دو. تخییر، به معنای آزادی انسان در انتخاب یکی از دو یا چند گزینه می باشد؛ به این معنا که هر کدام را خواست، انتخاب نموده و طبق آن عمل می کند. به این ترتیب، دامنه تخییر اعم از «اصل تخییر» می باشد که فقط در «دوران بین محذورین» جاری است.
تخییر در علم اصول
در اصطلاح اصولیان متأخر امامی، اصل تخییر که یکی از اصول عملیه چهارگانه به شمار می رود، عبارت است از حکم عقل به اختیار داشتن مکلف میان انجام دادن کاری و ترک آن یا انجام دادن یکی از دو کار در مواردی که احتیاط امکان ندارد.
مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، ج۱، ص۵۰، قم ۱۳۶۷ ش.
...

[ویکی فقه] تخییر (فقه). در جایی که اصل تکلیف محرز بوده و امر بین ارتکاب یکی از دو محذور دائر باشد، به گونه ای که احتیاط نیز مقدور نباشد، اصل تخییر، مکلف را در ارتکاب هر یک از دو محذور، مخیر می نماید. تخییر در ابواب فقهی، یا به لحاظ تطبیق کلی تخییر اصولی بر افراد می باشد و یا به لحاظ ادلّه خاص در موارد خاص، که موضوع بحث ما در این مقاله است.
حکم عقل به مخیّر بودن مکلف میان فعل و ترک یا میان دو فعل در صورت عدم امکان احتیاط است. به بیان کامل تر؛ اصل تخییر، یکی از اصول عملی است که وظیفه عملی مکلف را هنگام شک در «مکلفٌ به» و مقدور نبودن احتیاط، تعیین کرده و به تخییر حکم می کند؛ بنابراین، در جایی که اصل تکلیف محرز بوده و امر بین ارتکاب یکی از دو محذور دائر باشد، به گونه ای که احتیاط نیز مقدور نباشد، اصل تخییر، مکلف را در ارتکاب هر یک از دو محذور، مخیر می نماید.
اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۲، ص۲۴۲.
مجرای اصل تخییر، یا یک عمل مردّدِ میان وجوب و حرمت است (که از آن به دوران امر بین محذورین (وجوب و حرمت) تعبیر می شود) مانند نماز جمعه که حکم آن مردّد میان وجوب و حرمت باشد، و یا دو عمل، مانند دو فعلی که به اجمال می دانیم یکی واجب و دیگری حرام است، امّا اینکه کدام واجب و کدام حرام است، مشخص نیست، همچون نماز ظهر روز جمعه و نماز جمعه، بنابر قول به اینکه اگر یکی واجب باشد، دیگری حرام است.
اقسام شبهه
شبهه در هر دو مورد یا حکمی است مانند مثال یاد شده و یا موضوعی مانند آنکه فردی می داند چیزی را نذر کرده است، لیکن شک دارد فعل آن را نذر کرده یا ترک آن را، یا کسی که بین دو فعل (برای مثال، یکی سفر و دیگری اطعام زید) تردید دارد، یعنی مکلّف می داند که مولا از دو فعل یاد شده، به یکی امر و از دیگری نهی کرده است، لیکن فراموش کرده است که به کدام امر و از کدام نهی کرده است.
اصطلاحات الاصول، مشکینی، علی، ص۵۰ ۵۱.
...