[ویکی فقه] تخصیص حکم، یکی از اصطلاحات منطقی بوده و به معنای اختصاص دادن حکم به وضع یا دیدگاه مورد قبولش می باشد.
توضیح آنکه، هنگام جدل سائل باید بکوشد حکم مورد نظر خود را تعمیم بخشد و مجیب باید تلاش کند که آن را تخصیص دهد، زیرا به هر مقدار که حکم مسلَّم (متسلم) عام تر باشد برای سائل بهتر و نافع تر است و هر چه خاص تر باشد برای مجیب بهتر است.این بدان سبب است که قیاس (استدلال یا قیاس جدلی برای نقض وضع) به طور معمول، فعل سائل، و مقاومت (حفظ وضع) ، فعل مجیب است، چرا که خاصیت استدلال این است که از مقدمات کثیر به یک مطلوب دست پیدا شود؛ یعنی قیاس و استدلال که فعل سائل است، کثیر را واحد می کند؛ پس تعمیم حکم برای سائل، نافع تر است، ولی مقاومت و نقض که فعل مجیب است، واحد را کثیر می کند؛ یعنی جزئیات کلی، منقوض را مختلف الحکم می کند و اقتضای انصراف از امر واحد (نتیجه) به مقدمات متکثر و تصحیح مقدمه فاسد به مقدمات دیگر را دارد؛ پس تخصیص حکم برای مجیب بهتر است.
توضیح آنکه، هنگام جدل سائل باید بکوشد حکم مورد نظر خود را تعمیم بخشد و مجیب باید تلاش کند که آن را تخصیص دهد، زیرا به هر مقدار که حکم مسلَّم (متسلم) عام تر باشد برای سائل بهتر و نافع تر است و هر چه خاص تر باشد برای مجیب بهتر است.این بدان سبب است که قیاس (استدلال یا قیاس جدلی برای نقض وضع) به طور معمول، فعل سائل، و مقاومت (حفظ وضع) ، فعل مجیب است، چرا که خاصیت استدلال این است که از مقدمات کثیر به یک مطلوب دست پیدا شود؛ یعنی قیاس و استدلال که فعل سائل است، کثیر را واحد می کند؛ پس تعمیم حکم برای سائل، نافع تر است، ولی مقاومت و نقض که فعل مجیب است، واحد را کثیر می کند؛ یعنی جزئیات کلی، منقوض را مختلف الحکم می کند و اقتضای انصراف از امر واحد (نتیجه) به مقدمات متکثر و تصحیح مقدمه فاسد به مقدمات دیگر را دارد؛ پس تخصیص حکم برای مجیب بهتر است.
wikifeqh: تخصیص_حکم