تخش

لغت نامه دهخدا

تخش. [ ت َ ]( اِ ) بالا و صدر مجلس. ( برهان ) ( انجمن آرا ) ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). || نوعی ازتیر. ( برهان ) ( غیاث اللغات ) ( ناظم الاطباء ). ولف در فهرست شاهنامه از قول نلدکه و پاول هرن این کلمه را بمعنی تیر یاد کرده است. ( از حاشیه برهان چ معین ). || تیر آتشبازی را نیز گفته اند. ( برهان ) ( انجمن آرا ). تیر آتشبازی را گویند، چون تخشیدن بمعنی بالا نشستن است تیر آتشبازی را بهمین سبب تخش نامند که در هوا بسیار بلند میرود. ( غیاث اللغات ). تیر آتشبازی. ( ناظم الاطباء ). بعضی گویند تیر تخش به آن که درجنگ های هند سر دهند و آن آهنی باشد مجوف که از باروت پر کرده آتش در آن زنند جانب خصم به هوا اندازند، گویند. صاحب برهان قاطع نیز بر این است. مع ذلک اشعار استادان اشعاری بدان دارد. ( آنندراج ) :
تو گوئی چو شد تیر تخشش بلند
که کرده ست این ریشه در کاربند.
وحید ( از آنندراج ).
از بسکه گرم سوی عدویت روان شود
چون تیر تخش ناوک آتش فشان شود.
اشرف ( ایضاً ).
|| بعضی گویند تخش نوعی از کمان است که تیر بسیار کوچکی دارد. ( برهان ). نوعی از کمان که تیر کوچک دارد. ( غیاث اللغات ). نوعی از کمان که تیر از آن به تعبیه اندازند. ( آنندراج ) ( فرهنگ رشیدی ) ( غیاث اللغات ). نوعی از کمان که تیر بسیار کوچکی دارد. ( ناظم الاطباء ). نوعی از کمان است. ( غیاث اللغات ) ( ناظم الاطباء ). کمان تیر ناوک. ( غیاث اللغات ). ولف در فهرست شاهنامه تخش را بمعنی کمان ، قوس نوشته و بدین بیت شاهنامه ارجاع کرده :
همه بنده در پیش رخش منند
جگرخسته تیغ و تخش منند.
( از حاشیه برهان قاطع چ معین ) _( : k05l )_
کمان تخش از هر سوی میدان
لب زه می گرفت از کین به دندان.
وحشی ( از آنندراج ).
به عطری که عطار گیسو دهد
به تیری که از تخش ابرو دهد.
ظهوری ( ایضاً ).
ز هر سو دواندند پرنده رخش
بدانسان که تیر از کمانهای تخش.
وحید هاتفی ( ایضاً ).
|| لغتی است درتخس :
گشایم در گنجهای کهن
که ایدر فکندم به شمشیر بن...
بخواه آنچه خواهی و دیگر ببخش
مکن بر دل ما چنین روز تخش.
فردوسی.
رجوع به تخس شود.

فرهنگ فارسی

صدر، مجلس ، بالای مجلس
( اسم ) صدر مجلس بالای مجلس .

فرهنگ معین

(تَ ) (اِ. ) ۱ - تیر. ۲ - کمان . ۳ - فشفشه . ۴ - صدر مجلس .

فرهنگ عمید

صدر مجلس، بالای مجلس.
۱. تیر.
۲. تیر کمان.
۳. تیر آتش بازی.
۴. نوعی کمان که تیر بسیار کوچکی دارد.

پیشنهاد کاربران

تُخش در شهرشتان انار کرمان ( با ضمه ت ) به معنای تند و بداخلاق است

بپرس