تحقیقات جدید در فاهمه انسانی

تحقیقات جدید در فاهمۀ انسانی (Nouveaux essais sur l\'entendment humain)
کتابی در فلسفه، نوشتۀ گوتفرید ویلهلم لایب نیتس، به زبان فرانسوی، منتشرشده در ۱۷۰۳ـ۱۷۰۴. این اثر، که حاصل تأملات انتقادی مؤلف در تحقیق در فاهمۀ انسانی نوشتۀ جان لاک است، به شیوۀ محاوره تألیف شده است. شخصیت فیلاتس بندبه بند اندیشه های لاک را بیان می کند و شخصیت تئوفیل بر گفتارهای فیلاتس، از سوی لایب نیتس، جرح وارد می آورد. مؤلف در پیشگفتار آرای خود را درباب تصورات فطری مطرح می کند. در کتاب اول، لایب نیتس نظریۀ شناخت مبتنی بر درک پیشینی خود را در برابر منطق تجربی لاک، مبتنی بر نظریۀ روان زایی، می نهد و بر لاک خرده می گیرد که شناخت تجربی در بهترین حال جز به ایجاد تداعی معنی نمی انجامد. در دو کتاب بعدی، با نام های «تصورات» و «کلمات» نکتۀ تازه ای مطرح نشده است، اما کتاب چهارم با عنوان «شناخت»، حاوی عمیق ترین تأملات لایب نیتس در مقام فیلسوف است. بنابر تعریف لایب نیتس که حکم قاعده ای کلی دارد، شناخت عبارت است از بازنمود حسی یا عقلانی تصورات. بر این مبنا، حقایق نیز یا مکتسب­اند یا نامکتسب. نکتۀ بسیار مهمی که لایب نیتس پیش از منادیان معاصر منطق بدان رسیده بود، نهادن احتمالات در جرگۀ حقایق است که در ادامۀ دریافت های پاسکال و فرما قرار می­ گیرد. تحقیقات جدید در فاهمۀ انسانی، در مقام یکی از بازتاب های اصیل سیر پیشرفت تمدن غربی، از آثار معظم فلسفۀ غرب به شمار می ­رود.