[ویکی فقه] تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء. تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء کتابی تاریخی در باره وزرای عباسی است.
کتاب تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء، کتابی تاریخی به عربی در باره وزرای عباسی تألیف ابوالحسن هلال بن مُحَسِّن بن ابراهیم صابی (۳۵۹ـ ۴۴۸). این کتاب به اخبار الوزراء و کتاب الوزراء و تاریخ (الوزراء) نیز مشهور است. ← محتویات این کتاب تحفة الامراء بیان قسمتی از تاریخ خلافت عباسی در قالب شرح حوادث دوران وزارت ابن فرات ابوالحسن علی بن محمد و ابوعلی محمد بن عبیداللّه خاقانی (ابن خاقان) و ابوالحسن علی بن عیسی بن داوود بن جراح (ابن جراح)، سه تن از وزرای المقتدر عباسی، (حک: ۲۹۵ـ۳۲۰) است. در خلال مطالب اصلی، پاره ای از اخبار وزرای دیگر عباسی به مناسبت آمده است. ← نظر صابی در مورد کتاب کتاب الوزراء صولی و تحفة الامراء صابی ضمن یادکرد از محمد بن عبدوس جَهشَیاری (متوفی ۳۳۱) و محمد بن یحیی صولی (متوفی ۳۳۵) و آثار آنان در تاریخ وزرا، کتاب الوزراء صولی را مشتمل بر «حشو زائد» دانسته است. وی تحفة الامراء را به عنوان تتمه آثار آن دو، در زمان ابومنصور بهرام بن مافِنَّه، وزیر (۴۱۸ـ۴۳۳) عمادالدین ابوکالیجار (باکالیجار) مرزبان بویهی (عمادالدین دیلمی )، تألیف و احتمالاً به وی اهدا کرده است. از تحفة الامراء تنها مقدمه و قسمت آغازین آن باقی مانده است. ← مطالبی از صابی درباره دیگر وزرای عباسی از برخی فقرات کتاب و نقل قول های منابع دیگر برمی آید که صابی مطالبی نیز در باره دیگر وزرای عباسی، همچون حامد بن عباس و ابوالقاسم عبدالله بن محمد خاقانی و ابوالعباس احمد بن عبیداله، خَصیبی و ابن مُقْله ابوعلی محمد بن علی و ابوعلی حسن بن محمد بن اسماعیل اسکافی خراسانی، نوشته بوده است؛ چنانکه در مقدمه کتاب از وزرایی مشهور، چون مُهَلَبی و ابن عمید و صاحب بن عبّاد و فخرالملک ابوغالب (فخرالملک واسطی)، نام برده و به وزرایی که چندین دوره وزارت داشته اند، اشاره کرده است. اخبار پراکنده و ناتمام در باره دوره وزارت علی بن عیسی نیز حکایت از ناقص بودن نسخه خطی دارد. ← ارزشمند بودن کتاب تحفة الامراء تحفة الامراء به جهت اشتمال بر رسایل و اسناد دولتی و گزارش های مستقیم از دستگاه خلافت، برای مطالعه تاریخ و ساختار اداری و سیاسی و اجتماعی عصر عباسیان و آگاهی از تأثیر نظام اداری ایرانی و احیاناً روم شرقی بر تشکیلات دیوانی اسلامی ، ارزشمند به شمار می رود. این کتاب همچنین حاوی اخباری است که در منابع تاریخی دیگر دیده نمی شود، زیرا صابی از جوانی و در خدمت جدّ خود، ابواسحاق، به امور و مکاتبات دیوانی اشتغال داشته و در زمان فخرالملک ابوغالب محمد بن علی بن خلف، وزیر بهاءالدوله ابونصر فیروز (حک: ۳۷۹ـ۴۰۳)، به ریاست دیوان رسایل بغداد ارتقا یافته است. این امر، امکان دسترسی او را به اسناد و مدارک دیوانی و بهره گیری از آن ها در تألیف تحفة الامراء فراهم ساخته و به اثرش اعتباری خاص بخشیده است. افزون بر این، صابی از منابعی استفاده کرده است که حاوی اطلاعات دست اول بوده اند، مانند اخبار خلفاء بنی عباس تألیف ابوالفضل محمد بن احمد بن عبدالحمید کاتب، تکمله کتاب بغداد از عبیداللّه بن احمد بن ابی طاهر طیفور، التاریخ ثابت بن سنان مشتمل بر رویدادهای ۲۹۵ تا ۳۶۳، نشوار المحاضرة و الفرج بعد الشده از قاضی ابوعلی محسّن بن علی تنوخی، و کتاب الوزراء صولی. ←← ذکر افراد مرتبط با دیوان ها او در جای جای کتاب خود اخباری از افراد مرتبط با دیوان ها و دستگاه دولتی نقل کرده است. ←← استفاده کتاب بدائع البَدائه از کتاب تحفة الامراء در کتاب هایی چون بدائع البَدائه علی بن ظافر اَزْدی، معجم الادباء یاقوت حموی، بُغیة الطلب ابن عدیم، وفیات الاعیان ابن خلّکان و تلخیص مجمع الا´داب ابن فوطی، از تحفة الامراء نقل و استفاده شده است. ← گرد آوری بخشهای از میان رفته این کتاب توسط عواد میخائیل عوّاد در کتاب اقسام ضائعة من کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء (بغداد ۱۹۴۸)، پاره ای از بخش های از میان رفته تحفة الامراء را از این کتاب ها و مآخذ دیگر گرد آورده است. ← چاپ این کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء نخستین بار در ۱۳۲۲/ ۱۹۰۴ به کوشش هنری فردریک آمدروز در لیدن منتشر شد. در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸ عبدالستار احمد فراج این کتاب را بر اساس چاپ آمدروز و نسخه خطی کتابخانه الازهر تصحیح و در قاهره چاپ کرده است. منابع (۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان. (۳) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ سهیل زکّار، بیروت ۱۹۸۸. (۴) ابن فوطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج ۴، چاپ مصطفی جواد، دمشق، قسم ۲، ۱۹۶۳، قسم ۳، ۱۹۶۵. (۵) علی بن ظافر ازدی، بدائع البدائة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۹۷۰. (۶) هلال بن مُحسن صابی، کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ آمدروز، لیدن ۱۹۰۴. (۷) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ عبدالستار احمد فراج، (قاهره) ۱۹۵۸. (۸) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ حسن زین، بیروت ۱۹۹۰. (۹) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳. (۱۰) دانشنامه جهان اسلام، چاپ دوم.
کتاب تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء، کتابی تاریخی به عربی در باره وزرای عباسی تألیف ابوالحسن هلال بن مُحَسِّن بن ابراهیم صابی (۳۵۹ـ ۴۴۸). این کتاب به اخبار الوزراء و کتاب الوزراء و تاریخ (الوزراء) نیز مشهور است. ← محتویات این کتاب تحفة الامراء بیان قسمتی از تاریخ خلافت عباسی در قالب شرح حوادث دوران وزارت ابن فرات ابوالحسن علی بن محمد و ابوعلی محمد بن عبیداللّه خاقانی (ابن خاقان) و ابوالحسن علی بن عیسی بن داوود بن جراح (ابن جراح)، سه تن از وزرای المقتدر عباسی، (حک: ۲۹۵ـ۳۲۰) است. در خلال مطالب اصلی، پاره ای از اخبار وزرای دیگر عباسی به مناسبت آمده است. ← نظر صابی در مورد کتاب کتاب الوزراء صولی و تحفة الامراء صابی ضمن یادکرد از محمد بن عبدوس جَهشَیاری (متوفی ۳۳۱) و محمد بن یحیی صولی (متوفی ۳۳۵) و آثار آنان در تاریخ وزرا، کتاب الوزراء صولی را مشتمل بر «حشو زائد» دانسته است. وی تحفة الامراء را به عنوان تتمه آثار آن دو، در زمان ابومنصور بهرام بن مافِنَّه، وزیر (۴۱۸ـ۴۳۳) عمادالدین ابوکالیجار (باکالیجار) مرزبان بویهی (عمادالدین دیلمی )، تألیف و احتمالاً به وی اهدا کرده است. از تحفة الامراء تنها مقدمه و قسمت آغازین آن باقی مانده است. ← مطالبی از صابی درباره دیگر وزرای عباسی از برخی فقرات کتاب و نقل قول های منابع دیگر برمی آید که صابی مطالبی نیز در باره دیگر وزرای عباسی، همچون حامد بن عباس و ابوالقاسم عبدالله بن محمد خاقانی و ابوالعباس احمد بن عبیداله، خَصیبی و ابن مُقْله ابوعلی محمد بن علی و ابوعلی حسن بن محمد بن اسماعیل اسکافی خراسانی، نوشته بوده است؛ چنانکه در مقدمه کتاب از وزرایی مشهور، چون مُهَلَبی و ابن عمید و صاحب بن عبّاد و فخرالملک ابوغالب (فخرالملک واسطی)، نام برده و به وزرایی که چندین دوره وزارت داشته اند، اشاره کرده است. اخبار پراکنده و ناتمام در باره دوره وزارت علی بن عیسی نیز حکایت از ناقص بودن نسخه خطی دارد. ← ارزشمند بودن کتاب تحفة الامراء تحفة الامراء به جهت اشتمال بر رسایل و اسناد دولتی و گزارش های مستقیم از دستگاه خلافت، برای مطالعه تاریخ و ساختار اداری و سیاسی و اجتماعی عصر عباسیان و آگاهی از تأثیر نظام اداری ایرانی و احیاناً روم شرقی بر تشکیلات دیوانی اسلامی ، ارزشمند به شمار می رود. این کتاب همچنین حاوی اخباری است که در منابع تاریخی دیگر دیده نمی شود، زیرا صابی از جوانی و در خدمت جدّ خود، ابواسحاق، به امور و مکاتبات دیوانی اشتغال داشته و در زمان فخرالملک ابوغالب محمد بن علی بن خلف، وزیر بهاءالدوله ابونصر فیروز (حک: ۳۷۹ـ۴۰۳)، به ریاست دیوان رسایل بغداد ارتقا یافته است. این امر، امکان دسترسی او را به اسناد و مدارک دیوانی و بهره گیری از آن ها در تألیف تحفة الامراء فراهم ساخته و به اثرش اعتباری خاص بخشیده است. افزون بر این، صابی از منابعی استفاده کرده است که حاوی اطلاعات دست اول بوده اند، مانند اخبار خلفاء بنی عباس تألیف ابوالفضل محمد بن احمد بن عبدالحمید کاتب، تکمله کتاب بغداد از عبیداللّه بن احمد بن ابی طاهر طیفور، التاریخ ثابت بن سنان مشتمل بر رویدادهای ۲۹۵ تا ۳۶۳، نشوار المحاضرة و الفرج بعد الشده از قاضی ابوعلی محسّن بن علی تنوخی، و کتاب الوزراء صولی. ←← ذکر افراد مرتبط با دیوان ها او در جای جای کتاب خود اخباری از افراد مرتبط با دیوان ها و دستگاه دولتی نقل کرده است. ←← استفاده کتاب بدائع البَدائه از کتاب تحفة الامراء در کتاب هایی چون بدائع البَدائه علی بن ظافر اَزْدی، معجم الادباء یاقوت حموی، بُغیة الطلب ابن عدیم، وفیات الاعیان ابن خلّکان و تلخیص مجمع الا´داب ابن فوطی، از تحفة الامراء نقل و استفاده شده است. ← گرد آوری بخشهای از میان رفته این کتاب توسط عواد میخائیل عوّاد در کتاب اقسام ضائعة من کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء (بغداد ۱۹۴۸)، پاره ای از بخش های از میان رفته تحفة الامراء را از این کتاب ها و مآخذ دیگر گرد آورده است. ← چاپ این کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء نخستین بار در ۱۳۲۲/ ۱۹۰۴ به کوشش هنری فردریک آمدروز در لیدن منتشر شد. در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸ عبدالستار احمد فراج این کتاب را بر اساس چاپ آمدروز و نسخه خطی کتابخانه الازهر تصحیح و در قاهره چاپ کرده است. منابع (۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان. (۳) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ سهیل زکّار، بیروت ۱۹۸۸. (۴) ابن فوطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج ۴، چاپ مصطفی جواد، دمشق، قسم ۲، ۱۹۶۳، قسم ۳، ۱۹۶۵. (۵) علی بن ظافر ازدی، بدائع البدائة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۹۷۰. (۶) هلال بن مُحسن صابی، کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ آمدروز، لیدن ۱۹۰۴. (۷) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ عبدالستار احمد فراج، (قاهره) ۱۹۵۸. (۸) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ حسن زین، بیروت ۱۹۹۰. (۹) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳. (۱۰) دانشنامه جهان اسلام، چاپ دوم.
[ویکی فقه] تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء کتابی تاریخی در باره وزرای عباسی است.
کتاب تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء، کتابی تاریخی به عربی در باره وزرای عباسی تألیف ابوالحسن هلال بن مُحَسِّن بن ابراهیم صابی (۳۵۹ـ ۴۴۸).
این کتاب به اخبار الوزراء و کتاب الوزراء و تاریخ (الوزراء) نیز مشهور است.
← محتویات این کتاب
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان.
(۳) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ سهیل زکّار، بیروت ۱۹۸۸.
(۴) ابن فوطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج ۴، چاپ مصطفی جواد، دمشق، قسم ۲، ۱۹۶۳، قسم ۳، ۱۹۶۵.
(۵) علی بن ظافر ازدی، بدائع البدائة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۹۷۰.
(۶) هلال بن مُحسن صابی، کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ آمدروز، لیدن ۱۹۰۴.
(۷) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ عبدالستار احمد فراج، (قاهره) ۱۹۵۸.
(۸) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ حسن زین، بیروت ۱۹۹۰.
(۹) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
(۱۰) دانشنامه جهان اسلام، چاپ دوم.
کتاب تحفة الاُمراء فی تاریخ الوزراء، کتابی تاریخی به عربی در باره وزرای عباسی تألیف ابوالحسن هلال بن مُحَسِّن بن ابراهیم صابی (۳۵۹ـ ۴۴۸).
این کتاب به اخبار الوزراء و کتاب الوزراء و تاریخ (الوزراء) نیز مشهور است.
← محتویات این کتاب
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان.
(۳) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ سهیل زکّار، بیروت ۱۹۸۸.
(۴) ابن فوطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج ۴، چاپ مصطفی جواد، دمشق، قسم ۲، ۱۹۶۳، قسم ۳، ۱۹۶۵.
(۵) علی بن ظافر ازدی، بدائع البدائة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۹۷۰.
(۶) هلال بن مُحسن صابی، کتاب تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ آمدروز، لیدن ۱۹۰۴.
(۷) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ عبدالستار احمد فراج، (قاهره) ۱۹۵۸.
(۸) هلال بن مُحسن صابی، تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، چاپ حسن زین، بیروت ۱۹۹۰.
(۹) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
(۱۰) دانشنامه جهان اسلام، چاپ دوم.
wikifeqh: تحفة_الامراء_فی_تاریخ_الوزراء