[ویکی نور] "تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و ولاتها الفخام" اثر محمد بن احمد المالکی المکی؛ معروف به "الصباغ" در سال 1284ق به زبان عربی تألیف شده است. "التحصیل" خلاصه ای جامع از اخبار و احکام کتب تاریخی وفقهی و حدیثی در رابطه با بیت الحرام و مکه و مشاعر شریف است که در دو مجلد منتشر شده است. مصنفین تاریخ مکه به این کتاب توجه کرده و بسیار از آن نقل کرده اند که بیانگر جایگاه آن نزد آنها است."عبدالله بن دهیش" تحقیق جامعی بر کتاب به انجام رسانده است.
نویسنده ابتدا مطالب را از کتب معتبر علمی که در مقدمه از آنها نام برده است، گرد آورده است و سپس مباحث را به آیات قرآنی و حدیث مزین کرده است. وی برخی از مطالب را عیناً نقل کرده و در مواردی نیز دخل و تصرف کرده است. او در اکثر موارد حدیث را به مصدرش نسبت می دهد؛ اما گاه نیز با عباراتی؛ مانند "وفی کلام بعضهم" نقل می کند. در روایات متعارض جمع بین روایات را نیز ذکر می کند. در بررسی سندی اخبار از خود اظهار نظر نمی کند و تنها به نقل آراء دیگران اکتفا می کند. مسائل فقهی را همراه با دلیل و با نقل مذاهب فقهی بدون ترجیح بین آنها ذکر می کند و احیاناً اقوال صحابه و تابعین را نیز می آورد.
کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و هر باب نیز به تناسب از فصولی تشکیل شده است. "خاتمه" نیز درباره مقابر مکه و معرفی کسانی است که در آن مدفون هستند. در پایان نیز بخش مفصلی با عنوان "تتمه" آمده است.
خلاصه ای از مطالب کتاب به ترتیب ابواب آن به شرح ذیل است:
1- آنچه که از تاریخچه "بیت الحرام" درمنابع وجود داشته، مانند: اول کسی که آن را بنا نمود و متعلقات آن را نصب نمود و تعداد بناهای آن و نیز فضایل این خانه و نگاه به آن و همچنین شرح فضیلت حجرالاسود و مقام و مستجار و...مطالب این باب را تشکیل می دهد. نویسنده برخی اخبار را با زمان خود تطبیق می دهد، به عنوان مثال در صفحه 108، از روزنه های چهارگوشی که در زمان عبدالله بن زبیر برای ورود نور در سقف خانه کعبه تعبیه شده بود، خبر می دهد و چنین ادامه می دهد که: "در زمان ما این روزنه ها وجود ندارد و مسدود شده است".
نویسنده ابتدا مطالب را از کتب معتبر علمی که در مقدمه از آنها نام برده است، گرد آورده است و سپس مباحث را به آیات قرآنی و حدیث مزین کرده است. وی برخی از مطالب را عیناً نقل کرده و در مواردی نیز دخل و تصرف کرده است. او در اکثر موارد حدیث را به مصدرش نسبت می دهد؛ اما گاه نیز با عباراتی؛ مانند "وفی کلام بعضهم" نقل می کند. در روایات متعارض جمع بین روایات را نیز ذکر می کند. در بررسی سندی اخبار از خود اظهار نظر نمی کند و تنها به نقل آراء دیگران اکتفا می کند. مسائل فقهی را همراه با دلیل و با نقل مذاهب فقهی بدون ترجیح بین آنها ذکر می کند و احیاناً اقوال صحابه و تابعین را نیز می آورد.
کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و هر باب نیز به تناسب از فصولی تشکیل شده است. "خاتمه" نیز درباره مقابر مکه و معرفی کسانی است که در آن مدفون هستند. در پایان نیز بخش مفصلی با عنوان "تتمه" آمده است.
خلاصه ای از مطالب کتاب به ترتیب ابواب آن به شرح ذیل است:
1- آنچه که از تاریخچه "بیت الحرام" درمنابع وجود داشته، مانند: اول کسی که آن را بنا نمود و متعلقات آن را نصب نمود و تعداد بناهای آن و نیز فضایل این خانه و نگاه به آن و همچنین شرح فضیلت حجرالاسود و مقام و مستجار و...مطالب این باب را تشکیل می دهد. نویسنده برخی اخبار را با زمان خود تطبیق می دهد، به عنوان مثال در صفحه 108، از روزنه های چهارگوشی که در زمان عبدالله بن زبیر برای ورود نور در سقف خانه کعبه تعبیه شده بود، خبر می دهد و چنین ادامه می دهد که: "در زمان ما این روزنه ها وجود ندارد و مسدود شده است".