[ویکی نور] تجرید التوحید المفید تألیف تقیالدین مقریزی (766-845ق)، رساله مختصری است پیرامون توحید و انواع شرک که همراه با کتاب «تطهیر الاعتقاد عن أدران الإلحاد»، تألیف محمد بن اسماعیل صنعانی، با تحقیق صبری بن سلامت شاهین، چاپ و عرضه شده است.
کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز و مطالب بدون تبویب و فصلبندی، در موضوعات متعدد و مختلف، تنظیم شده است.
در مقدمه نخست، به اهمیت کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده و در مقدمه دوم، ضمن اشاره به اهمیت، فضیلت، منزلت و جایگاه بحث از توحید، به ذکر زندگینامه مؤلف، پرداخته شده و در پایان، به برخی از اقدامات تحقیقی صورتگرفته در کتاب، اشاره شده است.
کتاب با بیان حقیقت توحید آغاز شده است. به اعتقاد نویسنده، حقیقت توحید آن است که همه امور را با قطع التفات از اسباب و وسائط، از خداوند دانست و اعتقاد داشت که هیچ خیر و شری وجود ندارد، مگر از سوی او که ثمره آن، توکل و ترک شکایت از خلق و رضایت از خداوند و تسلیم در برابر حکمت اوست. وی به این نکته اشاره دارد که توحید، دو قسم میباشد: نخست آنکه به زبان گفته شود: «لا إله إلا الله» که این مرتبه از توحید، بین مؤمن و منافقی که مکنونات قلبی خویش را پنهان میکند، یکسان است. قسم دوم، آن است که در قلب آدمی، مخالفت و انکاری با مفهوم این جمله، وجود نداشته، بلکه شخص در قلب خویش نیز به آن اعتقاد داشته و آن را تصدیق کند.
نویسنده در ادامه، ضمن اشاره به آیه شریفه 23 سوره جاثیه: أَفَرَأَیتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوَاهُ (پس آیا دیدى کسى را که هوس خویش را معبود خود قرار داده) و آیات دیگر، به بیان اصل شرک پرداخته و افراد خداوند در ولایت، حاکمیت و روبوبیت را توضیح داده و سپس، حقیقت استعاذه و پناه بردن به خداوند از شر شیطان را تبیین نموده است.
نویسنده در ادامه، ضمن بیان حقیقت قول قدریه و مجوس پیرامون ربوبیت خداوند، شرک را دو نوع شرک در الهیت و ربوبیت دانسته و سپس، به توضیح معنای آیه شریفه 165 سوره بقره: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً یحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَ لَوْ یرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ (و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى برمىگزینند و آنها را چون دوستى خدا، دوست مىدارند، ولى کسانى که ایمان آوردهاند، به خدا محبت بیشترى دارند. کسانى که ستم نمودهاند، اگر مىدانستند هنگامى که عذاب را مشاهده کنند تمام نیرو از آنِ خداست و خدا سختکیفر است)، پرداخته و سپس، ادله بطلان دلایل اهل شرک را بررسی نموده است.
کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز و مطالب بدون تبویب و فصلبندی، در موضوعات متعدد و مختلف، تنظیم شده است.
در مقدمه نخست، به اهمیت کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده و در مقدمه دوم، ضمن اشاره به اهمیت، فضیلت، منزلت و جایگاه بحث از توحید، به ذکر زندگینامه مؤلف، پرداخته شده و در پایان، به برخی از اقدامات تحقیقی صورتگرفته در کتاب، اشاره شده است.
کتاب با بیان حقیقت توحید آغاز شده است. به اعتقاد نویسنده، حقیقت توحید آن است که همه امور را با قطع التفات از اسباب و وسائط، از خداوند دانست و اعتقاد داشت که هیچ خیر و شری وجود ندارد، مگر از سوی او که ثمره آن، توکل و ترک شکایت از خلق و رضایت از خداوند و تسلیم در برابر حکمت اوست. وی به این نکته اشاره دارد که توحید، دو قسم میباشد: نخست آنکه به زبان گفته شود: «لا إله إلا الله» که این مرتبه از توحید، بین مؤمن و منافقی که مکنونات قلبی خویش را پنهان میکند، یکسان است. قسم دوم، آن است که در قلب آدمی، مخالفت و انکاری با مفهوم این جمله، وجود نداشته، بلکه شخص در قلب خویش نیز به آن اعتقاد داشته و آن را تصدیق کند.
نویسنده در ادامه، ضمن اشاره به آیه شریفه 23 سوره جاثیه: أَفَرَأَیتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوَاهُ (پس آیا دیدى کسى را که هوس خویش را معبود خود قرار داده) و آیات دیگر، به بیان اصل شرک پرداخته و افراد خداوند در ولایت، حاکمیت و روبوبیت را توضیح داده و سپس، حقیقت استعاذه و پناه بردن به خداوند از شر شیطان را تبیین نموده است.
نویسنده در ادامه، ضمن بیان حقیقت قول قدریه و مجوس پیرامون ربوبیت خداوند، شرک را دو نوع شرک در الهیت و ربوبیت دانسته و سپس، به توضیح معنای آیه شریفه 165 سوره بقره: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً یحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَ لَوْ یرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ (و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى برمىگزینند و آنها را چون دوستى خدا، دوست مىدارند، ولى کسانى که ایمان آوردهاند، به خدا محبت بیشترى دارند. کسانى که ستم نمودهاند، اگر مىدانستند هنگامى که عذاب را مشاهده کنند تمام نیرو از آنِ خداست و خدا سختکیفر است)، پرداخته و سپس، ادله بطلان دلایل اهل شرک را بررسی نموده است.
wikinoor: تجرید_التوحید_المفید