تجربه

[ویکی فقه] تجرِبه، اصطلاحی در منطق و فلسفه و از مبادی معرفت است.
تجربه در لغت به معنای « آزمون و آزمودن » و در اصطلاح به معنای ملاحظه و مشاهده مکرر توالی دو امر است، به نحوی که برای ذهن یقین حاصل شود که بین آن دو امر، رابطه علیت یا تلازم وجود دارد و صُدفه یا اتفاقی بودن آن از ذهن زایل گردد.
مجربات یا تجربیات نیز در اصطلاح علمای منطق قضایایی هستند که از راه تجربه به دست آیند و تمام شرایط تجربه در آن ها اعتبار شود.

تجربه مبادی برهان
این قضایا از امور بدیهی و ضروری و یقینی و از اقسام ضروریات و «القضایا الواجبُ قبولُها» است و بدین ترتیب قسیم اوّلیات ( بدیهیات )، محسوسات یا مشاهَدات، حدسیات، متواترات و فطریات است ( حس / حواس ؛ حدس ؛ متواتر ؛ فطری) و به عنوان مبادی برهان و مقدمه در قیاسهای برهانی به کار می رود.

تجربه از منظر علما
سهروردی در حکمة الاشراق مقدمات یقینی را به سه قسم (اوّلیات، محسوسات و حدسیات) تقسیم کرده و مجربات را از اصناف حدسیات دانسته است.
تجربه را به عنوان اصطلاحی منطقی و فلسفی نخستین بار ارسطو مطرح کرد، اما وی تنها به تعریف مختصری از تجربه در بخش برهان منطق پرداخت و تقریباً همان مطالب را در متافیزیک تکرار کرد.
به نظر ارسطو، برای انسان از ادراک حسی، حافظه حاصل می شود و از حافظه و یادآوریهای بسیارِ یک چیز، تجربه به دست می آید و از تجربه و مفاهیم بسیارِ ناشی از تجربه، ادراکی کلی در باره جزئیات یک نوع ــ و به عبارتی فن یا صناعت ــ پدید می آید.
به گفته فارابی تجربه تأمل در مصادیق جزئی مقدمات کلی و بررسی و آزمون محمول آن مقدمات نسبت به یک یک مصادیق جزئی است به نحوی که برای شخص تجربه کننده یقین ضروری حاصل شود که آن محمول در همه یا اکثر مصادیق جزئی قابل حمل است.
البته به نظر او اگر این بررسی با تعمد و قصد قبلی انجام شود، کلیات حاصل از آن، تجربه نامیده می شود، اما کلیاتی که بدون قصد قبلی برای انسان حاصل می شوند، یا نزد جمهور حکما نامی ندارند یا آن ها را مبادی برهان و معارف اولیه و نامهایی از این قبیل می خوانند.
به گفته او هنگامی که تجارب در نفس حاصل می شوند، نفس عاقلِ (بالفعل) می گردد، زیرا عقل چیزی غیر از این تجارب نیست و هر چه این تجارب بیش تر باشد، نفس از لحاظ عقلانی تمامتر خواهد بود.
به عبارت دیگر می توان گفت با حصول تجربه نفس از مرتبه ادراک جزئی و حسی به مرتبه ادراک کلی و عملی نایل می شود.
ابن سینا تحقیق در بحث تجربه را تکمیل کرده و علاوه بر تعریف تجربه، شرایط آن را نیز بتفصیل بیان کرده است.

تجربه از منظر منطقیان
...

[ویکی فقه] تجربه (پزشکی). این مقاله برآن است تا به اهمیت تجربه در پزشکی و کاربرد قیاس در کنار آن بپردازد و به نظریات پزشکان معروف جهان در این دو مقوله اشاره نماید؛ همچنین روش اطباء اسلامی در این مقوله مورد بررسی قرار گیرد.
در اصطلاح اهل علم، تجربه عبارت است از این که امری مکرر مورد مشاهده و رؤیت و رصد قرار گیرد و این تکرار به حدی برسد که سندیت و حجیت علمی پیدا کند و این سندیت و حجیت همان است که دانشمندان از آن تعبیر به «اِحکام صناعی» می کردند. شمار این تکرار بستگی به موارد آن دارد، همچون حدیث متواتر در شرعیات که شمار راویان خبر متواتر در موارد مختلف فرق می کند.
← سخن بقراط
ابوسلیمان سجستانی و (ظاهراً به پیروی از او) ابن فاتک، در بندهایی که از تاریخ الاطباء یحیی نحوی نقل می کنند -این بندها به وضوح از روایت منتشر شده تاریخ الاطباء اسحاق بن حنین که رساله یحیی نحوی را نیز در بردارد، افتاده-، آورده است که: اسقلیبیوس اول، نخستین پزشک از ۸ پزشک برجسته باستان، پزشکی را بر تجربه بنیاد نهاد (در روایتی که تنها ابن ابی اصیبعه آورده است: غورس نیز از وی پیروی کرد). پس از وی مینوس دریافت که تجربه به تنهایی خطرناک است. پس قیاس را نیز بدان افزود و گفت «تجربه بی قیاس خطر است». بعدها برمانیدس طبیب آمد که تجربه را خوار و نادرست شمرد و قیاس به تنهایی را برگزید. او ۳ شاگرد برجای گذاشت که یکی تجربه تنها و دیگری قیاس تنها را پذیرفت و سومی نیز بر آن بود که پزشکی چاره جویی است: الطب انما هو حیلة. سپس افلاطون طبیب آمد و در سخنان ایشان نگریست و دید که تجربه تنها خطرناک و قیاس به تنهایی نادرست است. پس به جمع میان این دو رأی داد و همه آثار مخالف با این دیدگاه را بسوخت. بعدها نیز اسقلیبیوس دوم و بقراط کوسی همین راه را پی گرفتند.
نظر جالینوس
در روایت عربی فی فرق الطب جالینوس، ۳ مکتب پزشکی پدید آمده پس از برمانیدس، «اصحاب التجارب» و «اصحاب القیاس» و «اصحاب الطب الحِیَلی» نامیده شده اند. جالینوس که مکتب سوم را قبول ندارد، درباره مکتب تجربه و مکتب قیاس چنین گوید: پزشک باید چیزهایی را بداند که با آن سلامتی از دست رفته را باز آورد و سلامتی موجود را نگه دارد و این علم به وسیله تجربه به دست می آید و این نظریه پیروان تجربه است و برخی گفته اند که قیاس باید تجربه را کمک کند و اینان را پیروان قیاس گویند.... فرق میان روش پیروان قیاس و پیروان تجربه این است که قیاسیون عارضه ها را دلیلی بر سبب آن ها می گیرند و با علم به سبب ها درمان و مداوا را انجام می دهند و تجربیون از آنچه که پیش از این چند بار دیده، و آن را رصد و حفظ کرده اند، برای درمان و دارو استمداد می جویند. او همچنین در فی التجربة الطبیه نظرها و نقض های هر یک از این دو مکتب را برضد یکدیگر بیان کرده است.
تفاوت برنامه های درسی
...

[ویکی فقه] تجربه (دوران باستان و دوره اسلامی). در این مقاله بحث تجربه در علوم فیزیکی در دوران باستان و دوران اسلامی مورد کنکاش و بررسی قرارگرفته است.
از دیدگاه فلسفه های جدید علم، مسئله تجربه همان مسئله نسبت میان گزاره های شخصی حاصل از ادراکات جزئی با گزاره های کلی یا نظریه های علمی است. این نسبت از دو جهت درخور بررسی است: یکی نسبت توالد میان گزاره های شخصی و گزاره های کلی است، به این معنی که آیا گزاره های کلی علمی از انباشت گزاره های شخصی تجربی حاصل می شوند یا نه، و اگر می شوند به چه صورت؟ این همان مسئله استقرا ست. از جهت دیگر، مسئله به این صورت مطرح می شود که فارغ از این که گزاره های کلی علمی از چه راهی به دست می آیند و استقرا در این میان چه نقشی ایفا می کند، با در دست داشتن یک گزاره کلی علمی، مشاهده مواردی از مصادیق آن گزاره تا چه اندازه می تواند در تأیید یا اثبات آن گزاره مؤثر باشد، و به عکس، مشاهده یک مورد نقیض چگونه می تواند به نقض آن گزاره کلی بینجامد.
تجربه از دیدگاه تاریخی
از دیدگاه تاریخی، روی آوردن به تجربه و تجربه گرایی یکی از ممیزات علم جدید شمرده می شود. انقلاب علمی قرن های ۱۶- ۱۸م/۱۰-۱۲ ق را معمولاً با ظهور تجربه گرایی در فلسفه و تجربه گری در علم مقارن می شمارند. بر خلاف تجربه گرایی سنتی ــ که پایه اش بر اعتماد به گواهی حواس غیر مسلح است و قوانین طبیعت را از راه مشاهده کارکرد عادی آن جست و جو می کند ــ اساس تجربه گری جدید بر احتیاط در استفاده از گواهی های غیرمنظم حواس است و آنچه را تجربه مستقیم و روزمره بر ما آشکار می کند، به منزله قانون طبیعت نمی شمارد. برخلاف تجربه بسیط ــ که ممکن است دانسته یا بر حسب جریـان طبیعی امـور صورت گیـرد ــ تجربـه گری رویکردی عامدانه و آگاهانه در تحقیق در پدیده های طبیعی است و به این اعتبار، تجربه در معنی جدید خود، نه تنها مشاهدات معمولی را که از راه حواس غیرمسلح حاصل می شود، در بر می گیرد، بلکه مهم تر از آن، مشاهداتی را شامل می شود که مستلزم استفاده از ابزارها و اندازه گیری است.مدلول دیگر واژه تجربه، آزمایش است و آن تجربه ای است مهار شده که غالباً در شرایطی که خود به خود در طبیعت رخ نمی دهند، بلکه به صورت طراحی شده در آزمایشگاه ایجاد می شوند، انجام می گیرد. همچنین ظهور تجربه گری در علوم فیزیکی با ریاضی شدن این علوم ارتباط مستقیم دارد. هدف تجربه و تجربه گری در علوم جدید، نه توصیف جهان به زبان کیفیات محسوس، بلکه به دست دادن الگویی کمّی و ریاضی از آن است.
بررسی تاریخی تجربه در علم
در بخش های دیگر این مقاله، برخی از این مسائل از دیدگاه مفهومی بررسی شده اند. وجهه نظر ما، در این بخش، تاریخی است و به این مسئله خواهیم پرداخت که عالمان و فیلسوفان دوران باستان و دوران اسلامی این نسبت را چگونه می دیده اند و تجربه در علم در نظر ایشان چه مفهومی داشته است.از دوران یونانی تاکنون، میان آنچه فیلسوفان در باب روش علمی گفته، و نوشته اند و شیوه هایی که عالمان در عمل به کار بسته اند، هیچ گاه وحدت کامل وجود نداشته است و برخلاف تصور رایج، روش علمی هر دوران را تنها از راه بررسی اقوال فیلسوفان نمی توان دریافت، بلکه گاه تفاوت میان شیوه های عمل عالمان و نسخه هایی که فیلسوفان برای علم تجویز می کرده اند، منشأ پیدایش تصورات تازه ای از علم و روش علمی شده است. دوران باستان و دوران اسلامی نیز نه تنها در این میان استثنا نبوده است، بلکه نمونه هایی بسیار در خور بررسی از این تعارض پرثمر را به دست می دهد. در این بخش از این دیدگاه تاریخی مسئله را بررسی می کنیم.
فیزیک و تجربه در سنت ارسطویی
...

آزمودگی در مفهوم عمومی به همه مهارت ها و دانسته ها از برخی پدیده ها و موضوعات که ناشی از برخورد با آن موضوع و درگیری با آن پدیده در خلال دورانی معین است گفته می شود. [ ۱]

تجربه (فیلم ۱۹۲۱). تجربه ( انگلیسی: Experience ) فیلم صامت آمریکایی در ژانر درام اخلاقی است که در سال ۱۹۲۱ منتشر شد، تولید این فیلم را فیمس پلیرز - لسکی برعهده داشت و توسط شرکت پارامونت پیکچرز توزیع گردید. تصور بر این است که فیلم تجربه، یک فیلم گمشده می باشد. [ ۱]
• ریچارد بارتلمس
• لیلیان تاشمن
• مارجوری داو
• کیت بروس
• نیتا نالدی
• فرانک اوانس
• فرانک اوانس

تجربه (فیلم ۱۹۷۱). تجربه ( به هندی: Anubhav ) فیلمی هندی محصول سال ۱۹۷۱ و به کارگردانی باسو باتاچاریا است. در این فیلم بازیگرانی همچون سانجیو کومار، تانوجا، دینش تاکور و ای. کی. هانگال ایفای نقش کرده اند.

تجربه (experience)
از مباحث محوری فلسفۀ ذهن، هم شأن و همراه مفهوم آگاهی. تجربه را به مسامحه جریان رویدادهای خصوصی می دانند که فقط بر دارندۀ آن ها معلومند و حداکثر در روابطی مبهم با رویدادهای دیگر، نظیر وقایع جهان خارج یا جریان مشابهی در دارندۀ دیگر، قرار دارند. جریان مزبور آگاهی دارندۀ آن را شکل می دهد. بنابراین میان ذهن و جهان افتراق کاملی وجود دارد و این شکاف پس از ایجادشدن به رغم تلاش های عظیم فلسفی پرشدنی نیست. ایدئالیسم و نیز شکاکیت از پی آمدهای آنند. از این رو هدف فلسفۀ متأخر شکل بخشیدن به مفهومی از تجربه با دشواری و ابهام کمتر است تا آن را به عینه دسترس پذیر کند، به گونه ای که واقعیات مربوط به نحوۀ تجربۀ شخص از جهان اصولاً همان قدر شناخت پذیر باشند که مثلاً واقعیات مربوط به بی علاقگی همین شخص به غذا. نقطۀ آغاز این هدف می تواند از مشاهدۀ این امر که تجربه ها محتواهایی دارند فراهم شود: این تجارب، جهان را به انحای مختلف به ما نشان می دهند و نحوۀ تلقی ما از جهان با کلمات و رفتار ما آشکار می شود. رابطۀ من با تجربۀ خودم شامل حافظه، بازشناسی و توصیف است که جملگی از مهارت هایی برمی خیزند که به یکسان در مراودات میان اشخاص استفاده می شوند. اخیراً بر شیوه ای تأکید می شود که در آن باید تجربه را یک «ساخته» یا محصول فعالیت بسیاری از نظام های شناختی فرعی دانست. کانت با این اندیشه آشنا بود زیرا تجربه را برابرنهاده یا ترکیبی از عملکردهای فعال ذهن می دانست. این که چنین برداشت هایی تا چه حد تمایز میان چیزها را آن گونه که عینیت دارند و آن طور که از درون به نظر می رسند، ازبین می برند به شدت محل بحث و گفت وگو است. گمان غالب این است که چنین دیدگاه هایی مرز میان تجربه و نظریه را مخدوش و صورت بندی آموزه های سنتی نظیر تجربه گرایی (امپریسم) را دشوارتر می کنند.