تتناهو

لحظه ای که شمس در مقابل مولانا به ظهور میرسد، مولانا سوار بر پشت یک خر بوده و عده ای از شاگردان هم در رکاب او پیاده راه میرفتند. حال بر پژوهشگران آثار مولانا و شمس معلوم نیست که آیا داستان چنیین ملاقاتی یک اقتباس آگاهانه از داستان ایسا و پاولوس می باشد یا بطور ناخودآگاه و سرنوشت وار و از روی قضا و قدر صورت گرفته است؟ اگر هم این ملاقات آگاهانه و طبق برنامه رُخ داده باشد، بازهم معلوم نیست که آیا شمس بانی و باعث و طراح این ایده بوده باشد یا جلال؟ چیزی که میتوان یقین داشت این است که مولانا قبل از دیدار شمس مثل ساولوس که دشمن سوگند خورده آیین نوین بود، در دوران فقاهت و تکلم و خطابه و واعظه، دشمن سوگند خورده شعر و شاعران نبوده است.
بهر حال در حین ورود و گردش در کاخ عظیم و مجلل دیوان مثنوی و معنوی نباید بطور کامل افسون زرق و برق معماری درونی آن شویم بلکه ببینیم که آیا تجارب بلا واسطه عرفانی مولانا از حقیقت ، واقعا حقیقی اند و منطبق بر واقعیت یا بیشتر خیالی و اوهامی اند ؟ به عنوان مثال :
تا نگردی او ندانی اش تمام / خواه آن انوار باشد خواه ظُلام.
آیا فاعل شناسای مولانا در این تجربه با موضوع شناخت که همان خداوند باشد، یکی شده است؟ یا اینکه منظور از ضمیر سوم شخص " او " ، خود مولانا بوده است و خطاب به فاعل شناسای مخاطب و مستمع یا شنونده گفته باشد: اگر طالب و خواستار شناخت من گوینده و سراینده هستی، اول باید با من که موضوع شناخت برای تو باشد، یکی شوی و آنگاه خواهی توانست که مرا بشناسی ، خواه نور باشم و روشنایی خواه ظلمت و تاریکی. این حقیر با احترام کامل به شاعران و ادیبان و عارفان بزرگ فارسی زبان ، با بعضی از بینش های هستی شناسانه آنان همدل و هم رای نیستم. بطور مثال از دیدگاه این حقیر جهان فانی و باقی از هم جدا نیستند بلکه یکی اند. دیگر اینکه جان از طریق کسب معرفت چه از توسط فهم و عقل و چه از راه بصیرت دل و باطن فربه نمی شود و در فقدان شناخت و معرفت لاغر و نزار نمیگردد. همچنین در لحظه بسته شدن نطفه در رحم مادر به آن تعلق نمی گیرد و در لحظه مرگ هم از کالبد نمی پرد. جان پیوسته ترین بخش وجود خداوند است و سراسر هستی بیکران خداوند را در برگرفته است و تنها نقش آن اهداء حیات در لحظه بسته شدن نطفه و دریافت مجدد حیات بهنگام فرا رسیدن لحظه مرگ می باشد. این داد و ستد بطور آگاهانه صورت نمیگیرد بلکه خود بخود. به این معنا که آگاهی و جان از یک سنخ و جنس نیستند و جان در روند داد و ستد حیات، نقش فاعل آگاه و شناسا را بازی نمیکند. همچنین جان، مرغ ملکوتی نیست که بین عرش و فرش ؛ بین عالم ایده ها و عالم محسوسات افلاطونی و یا بین عالم غیب و شهود دینی و یا بین عوالم عقل و مثال و طبیعت حکیمانه و یا بین عوالم لاهوت و جبروت و ملکوت و ناسوت عارفانه و یا بین جهان فانی و باقی خودمان ، رفت و آمد پروازی داشته باشد. همچنین ماده و روح و روان یک خمیر مایه واحد و یگانه می باشند و جدا ناپذیر از هم دیگر اما قابل تبدیل بهم دیگر. عروج از جامد به نبات و از نبات به حیوان و به انسان و به ملک و ملکه و سرانجام به عالم اوهام یک تجربه عرفانی حقیقی و منطبق بر واقعیت نیست بلکه از نوع اوهامی می باشد. زیرا نفوس یا خویشتن های نباتات و حیوانات و افراد انسانی مستقل از هم هستند و نفوس افراد انسانی تکامل نفوس حیوانی و گیاهی نیستند. زیرا در حالت اولیه محض بهشتی هستی، مستقل از نفوس نباتی و حیوانی هرکدام در سطح برترین کمال آفریده شده اند و همیشه سطح کمال آنها دست نخورده و تغییر ناپذیر باقی خواهد ماند، چه در طول سفر خلقت و آفرینش و چه در معاد یعنی بازگشت و رجعت به حالت اولیه. و خیلی نکات دیگر که بیان آنرا به فرصت های دیگر موکول می کنم که سر خواننده گرامی را بیشتر از این بدرد نیاورم. در پایان به یک نکته حساس اشاره میکنم و آن اینکه بر خلاف باور و بینش اندیشمندان دینی ، خداوند متعال جهان را عدم و نیستی نیآفریده است بلکه از هستی بیکران خویش و برای خویش.

در پایان دوبیت شعر کودکانه از این حقیر به یاد تتناهو مولانا :
پراوز به بام این جهان جز اندر خیال محال است ای مرغ ملکوتی از این فکر و خیال دست بردار/
چون آنکه محیط و مرز ش فاقد هر روزنه و مطلقا مسدود و نفوذ ناپذیر است و جاودانه پایدار.

اوزان با تیب های فعل ( مفاعیلن مفاعیلن فعولن. . . ) از تتن استفاده می گردید دقیقا مشابه انچه شما وقتی کلام ترانه ایی را فراموش کردید در هنگام خواندن جایش را با ریتم آن ترانه بصورت زمزمه پر، و ادا می نمایید.

بنابراین تتنا هو اشاره به این حقیقت دارد که تو و تن تو ظهور وجود خداوند است، یا تن تو ذره ای از وجود خداوند است. طوریکه اطلاع داریم از دیدگاه عارفان کل جهان و عالم، جلوه و یا ظهور حق تعالی میباشد و هر موجودی تراشه ای از وجود خداوند. البته دین اسلام مخالف این نظریه می باشد، زیرا دین خداوند را از جهان جدا نموده و آنرا در یک جایی به نام آسمان و یا عالم غیب قرار داده است و آنهم به این دلیل که دست عوام به آن نرسد که منبع و سرچشمه نان و آب خاصان دینی را خشک گرداند و آنها را هلاک نماید. نظریه های عرفانی به خصوص عرفان فارسی با نظریات علمی متطابقت دارند. در مقابل باور های دینی در مورد خداوند و خلقت و آفرینش دور از حقیقت می باشند. مثلا خداوند متعال جهان را ظرف شش روز و آدم را از خاک نیآفریده بلکه جهان و جهان ها را از طریق مه بانگ و مه بانگ ها و انسان را از طریق تکامل تدریجی آفریده است. خداوند متعال هیچگاه یک دادگاه و یا یک محکمه در روز قیامت برگذار نخواهد کرد و هیچ انسانی را مورد مواخذه، استنطاق، بازجوئی و باز پرسی قرار نخواهد داد و هیچ انسانی را به عذاب جاودانه در آتش جهنم محکوم نخواهد کرد، زیرا طاقت و صبر خداوند بیکران است و برپایی روز قیامت و دادگاه عدل الاهی نشانه بارز لبریز شدن صبر خداوند است که مخالف حقیقت میباشد.