لغت نامه دهخدا
تتار. [ ت َ ] ( اِخ ) تاتار است که آن ولایتی باشد از ترکستان که مشک خوب از آنجا آورند. ( برهان ). تتار و تتر همان تاتار و تتری منسوب بدان. ( فرهنگ رشیدی ). مخفف تاتار است. ( فرهنگ نظام ). تاتار. ( ناظم الاطباء ) ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) :
نوک سر کلک او قبله درّ عدن
خاک سم اسب او کعبه مشک تتار.خاقانی.
آهو از سنبل تتار چرید
نه به مشک است زنده نام تتار.خاقانی.
تتاررا موضع اقامت... واد غیرذی زرع است با طول و عرض. دور آن زیادت از هفت هشت ماهه راه است. طرف شرقی با ولایت خطای دارد و طرف غربی با ولایت ایغور و شمال با قرقیز و سلنکای و جنوب با جانب تنکت و تبت. ( جهانگشای جوینی ).
هیچ شک می نکنم کاهوی مشکین تتار
شرم دارد ز تو مشکین خط آهوگردن.سعدی.
|| ترکان آنجا را ( تاتار را ) نیز تتار خواند. ( از برهان ). مردم تاتار. ( ناظم الاطباء ) :
تو گفتی که در خطه زنگبار
ز یک گوشه ناگه درآمد تتار.( بوستان ).
که در سینه پیکان تیر تتار
بسی بهتر از قوت ناسازگار.( بوستان ).
همین دیدم از پاسبان تتار
دل مرده و چشم شب زنده دار.( بوستان ).
بهمه معانی رجوع به تاتار و تتر شود.
تتار. [ ت َ ] ( اِخ ) از امرای دولت سلطان غیاث الدین ، مسعودبن محمد سلجوقی است که وی را صاحب بزرگ میگفتند و بسال 543 هَ. ق. به قتل رسید. رجوع شود به اخبارالدولة السلجوقیه ص 111، 113، 117، 118، 120. فرهنگ فارسی
یکی از قبایل مغول مسکن ایشاناز شمال بشط ارقون و نهر (( سلنگا ) ) و مملکت قوم قرقیزاز مشرق بمملکت ختا( چین شمالی ) از مغرب به مملکت قوم اویغور از جنوب به تبت و مملکت قوم تنگغوت (تنغوت ) محدود بود . تاتارهااز وحشیترین قبایل زردپوست آسیای شمالی محسوب میشدندو غالبا خراجگذار امپراتوران (( کین ) ) بودند . لباسشان از پوست سگ و موش و خوراکشان از گوشت همین حیوانات فراهم میشده . بااینکه این قوم و نام و نشان و اعتباری چندان نداشتند عجب این است که پس از تسلط یافتن چنگیز خان بر ایشان نام این طایفه - یعنی (( تاتار ) ) برهمه طوایف زردپوستی که تحت حکم چنگیز در آمدهاند اطلاق شده و اردو و اتباع یاران چنگیز همه تاتار و تتر خوانده شده اند و این کلمه منحصرا در دوره های اول هجوم مغول نام عمومی مغولان بوده بعدها کلمه (( مغول ) ) هم معمول گردید.
از امرای دولت سلطان غیاث الدین مسعود بن محمد سلجوقی است که وی را صاحب بزرگ می گفتند و به سال ۵۴۳ به قتل رسید .