تبعیدگاه

مستعمره کیفری ( به فرانسوی  : Colonie pénale ) یک سکونتگاه دورافتاده ( معمولاً یک جزیره یا مستعمره دورافتاده ) است که برای تبعید زندانیان و منزوی کردن آنها از بقیه جمعیت در جامعه زندانیان تحت نظارت یک نگهبان قدرتمند استفاده می شود.
مستعمرات کیفری قبلاً برای استثمار زندانیان برای کارهای سخت کیفری در بخشی از کشور ( بیشتر مستعمره ) که هنوز از نظر اقتصادی توسعه نیافته بود، در مقیاس بزرگتر از یک مزرعه زندان استفاده می کردند. بریتانیا، فرانسه و سایر امپراتوری های استعماری از مناطقی از آمریکای شمالی، استرالیا، کالدونیای جدید و سایر مناطق به عنوان مستعمرات کیفری استفاده می کردند، جایی که شرایط برای زندانیان خیلی بهتر از شرایط جوامع برده داری نبود.

تبعیدگاه (penal colony)
در معنای عام، محلی که دولتی شخص یا اشخاصی را محکوم و مجبور به اقامت در آن جا می کند. تبعیدگاه به مفهوم اخص نقطه ای معمولاً دورافتاده و بد آب و هواست که دولت ها گروهی را که عناصر خطرناک و اصلاح ناپذیر تلقی می کنند (به جرم ارتکاب جرایم سیاسی یا اجتماعی یا امنیتی) به طور دسته جمعی مجبور به زیستن در آن نقطه می کنند. در بسیاری موارد ساختن سرپناه و تأسیسات لازم با استفاده از نیروی کار تبعیدیان (بیگاری یا اعمال شاقه) صورت می پذیرد. این گونه تبعیدگاه ها ممکن است در فواصل بسیار دور، خارج از موطن تبعیدیان واقع شده باشد. جزیرۀ شیطان در آب های مناطق حاره ای امریکای جنوبی یکی از بدترین تبعیدگاه های تاریخ بود. امّا نخستین نمونه ها، تبعیدگاه هایی بودند که دولت بریتانیا در سیدنی (۱۷۸۸ـ۱۸۴۰) و نیوکاسل (۱۸۰۴ـ۱۸۲۳) استرالیا برپا کرد و دست اندازی اروپائیان به قارۀ استرالیا از آن هنگام آغاز شد. نوع دیگر تبعیدگاه جمعی، تبعیدگاه (های) داخلی است. بدترین و خوفناک ترین این ها در دوران حکومت استالین در شوروی سابق شکل گرفت. این مکان ها که روشنفکران، مخالفان واقعی یا خیالی، اسیران جنگی و اقوام مختلف را در آن جا گرد می آوردند، در جزایر منجمد شمال شوروی و در سیبری واقع بودند و بعدها جمع آن ها به مجمع الجزایر گولاگ معروف شد. چند میلیون تبعیدی در اردوگاه های این نواحی به علت شرایط بسیار دشوار زندگی جان باختند. در دوران تزاری نیز چنین اوضاعی، در مقیاس کوچکتر برقرار بود. داستایوسکی کتاب خاطرات خانۀ مردگان را که حاوی ماجرای محکومیت خود اوست، در همین باب نوشت. کوچاندن اجباری اقوام از موطنشان به جایی دیگر نیز نوعی تبعید تنبیهی دسته جمعی است. در شوروی سابق تاتارهای کریمه، آلمانی های اوکراین و جمعی از یهودیان را به آسیای میانه کوچاندند. رژیم صدام حسین در عراق کردها را به صحاری مرکزی عراق کوچ داد و در واقع تبعید کرد. مهاجرت های انبوه و ناخواسته، آوارگی و پناهندگی جمعی (مانند آنچه در دارفور اتفاق افتاد) با خشونت، قتل و ارعاب روی می دهد و گرچه عنوان تبعید ندارد، امّا در حقیقت اجبار به تبعید است. دربارۀ تبعیدگاه ها و تبعیدیان آثاری نوشته اند که مشهورترین آن ها عبارت اند از یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ (۱۹۶۲) از الکساندر سولژنیتسین، پاپیون اثر هانری شاری یر (۱۹۶۹) که هر دو شرح وقایع زندگی این دو نویسنده در جزیرۀ شیطان و مجمع الجزایر گولاگ است و داستان کوتاهی از فرانتز کافکا به نام گروه محکومان (۱۹۱۹).