تاویل گفتار مخاطب

[ویکی فقه] تاویل گفتار مخاطب یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حمل کلام مخاطب بر خلاف ظاهر آن است.
گاهی مغالطه به سبب امور خارج از قضایای قیاسی و مبادی صناعی، تحقق می یابد که آن را اسباب مغالطه خارج قیاس می نامند. آن امور از متن قیاس مغالطی خارج و در عین حال سبب غلط اندازی و اشتباهْ کاری می شود. یکی از این موارد، تاویل گفته مخاطب است، به طوری که کلام او با این تاویل، کاذب به نظر می رسد. تاویل عبازت است از: معنا کردن کلام بر خلاف ظاهر، مانند تاویل معاویه از این سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) که فرمود: «یا عمار تقتلک الفئة الباغیة؛ ای عمار! تو را گروهی از افراد یاغی و سرکش می کشند». وقتی معاویه خود را مصداق این سخن پیامبر یافت به تاویل آن دست زد و گفت: «عمار را در واقع، علی کشت که او را به جنگ آورد و اسباب کشته شدنش را فراهم کرد».
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • خندان، علی اصغر، مغالطات.