[ویکی فقه] تاریخچه علوم قرآنی در تبریز. دانش قرائت و تفسیر در تبریز، از میانه سده ۷ق، یعنی از دوره ای که تبریز تختگاه ایلخانیان بوده، آغاز گشته و چنان شهرت و جاذبه ای داشت که افرادی را از دور دست برای آموختن قرائت و تفسیر به تبریز کشاند.
در گفت وگو از تاریخ علوم قرآنی در تبریز، جای دارد سخن از دانش قرائت آغاز گردد، دانشی که تبریز در آموزش آن نقشی اثرگذار ایفا نموده است.نمودهای رواج قرائت پیش از سده ۷ق، کمتر در منابع یافت می شود. از اندک اشاره ها، باید به فعالیت ابومنصور احمد بن علی بن یحیی اسدآبادی (د ۴۶۲ق/۱۰۷۰م) اشاره کرد که در تبریز درس قرائت داشته است. او خود در بغداد رشد کرده، و دانش قرائت را از بغداد (که در آن روزگار از مهم ترین مراکز این علم بوده) به تبریز منتقل کرده است. از دانیال بن ابراهیم تبریزی نیز در اواخر سده ۵ق، به عنوان مقری و محدث یاد شده است.
← میانه سده ۷ قمری
در زمینه تفسیر، نمونه چشم گیری تا سده ۶ق دیده نمی شود. در نیمه نخست سده ۷ق، هم زمان با آشفتگی های برخاسته از حمله مغول، نجم الدین بشیر بن حامد تبریزی، عالم شافعی (د ۶۴۶ق) که چندی را در حرم مکی گذرانده بود، تفسیری بزرگ نوشته بوده است نیز نجم الدین جندرانی تبریزی. در اواسط همان سده، باید به تفسیر پرشهرت بیضاوی (د ۶۸۵ق) اشاره کرد که در دوره اقامت وی در تبریز نشر شده است از دیگر مفسران در این دوره، باید قطب الدین عبدالرحمان بن عتیق تبریزی (د ۶۷۵ق) و برادرش، شرف الدین و کافی الدین عبدالله بن عبدالرحمان تبریزی را یاد کرد.در سده ۸ق، قاضی قطب الدین تبریزی (د ۷۳۶ق) و عبدالصمد نهشلی تبریزی (د پس از ۷۶۲ق)، مقری و فقیه شافعی، دیگر شخصیت هایی هستند که نام آنان به عنوان مفسر ثبت شده است. در همین سده کشاف زمخشری به عنوان متن تدریس می شده، و شروحی بر آن از سوی فخرالدین چارپردی (د ۷۴۶ق) و جمال الدین یوسف بن حسن تبریزی (د ۸۰۴ق) نوشته شده است.از شخصیت های دیگر در حیطه تفسیر در سده های ۹ و ۱۰ق، باید حسام الدین حسین نقاش عجمی (د ۹۶۴ق/۱۵۵۷م) را یاد کرد که دانش او به تفسیر، بر دیگر ابعاد علمی او فائق بوده است؛ وی که مذهب شافعی داشت، به سبب نامساعد بودن شرایط نخست راهی حجاز شد و در اواخر عمر در استانبول اقامت گزید. نام یارعلی تبریزی نیز به ثبت رسیده که در ۸۹۰ق در هرات اقامت داشته، و تفسیر نسفی را تحریر می کرده است. از مفسران امامیه در عصر صفوی، باید مولی عبدالباقی خطاط تبریزی (د ۱۰۳۹ق) را یاد کرد که افزون بر تفسیر قرآن، شروحی بر نهج البلاغه و صحیفه سجادیه نوشته است. اما در دو سده اخیر، مفسران بسیاری از تبریز برخاسته اند. در دوره اخیر، از مفسران برخاسته از تبریز، بیش از همه، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (د ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱م) صاحب المیزان، شهرتی فراگیر دارد.
عناوین مرتبط
تبریز؛ تاریخ تبریز؛ فرهنگ تبریز؛ ادبیات فارسی در تبریز، تاریخچه علوم حدیث در تبریز، تاریخچه فقه در تبریز
در گفت وگو از تاریخ علوم قرآنی در تبریز، جای دارد سخن از دانش قرائت آغاز گردد، دانشی که تبریز در آموزش آن نقشی اثرگذار ایفا نموده است.نمودهای رواج قرائت پیش از سده ۷ق، کمتر در منابع یافت می شود. از اندک اشاره ها، باید به فعالیت ابومنصور احمد بن علی بن یحیی اسدآبادی (د ۴۶۲ق/۱۰۷۰م) اشاره کرد که در تبریز درس قرائت داشته است. او خود در بغداد رشد کرده، و دانش قرائت را از بغداد (که در آن روزگار از مهم ترین مراکز این علم بوده) به تبریز منتقل کرده است. از دانیال بن ابراهیم تبریزی نیز در اواخر سده ۵ق، به عنوان مقری و محدث یاد شده است.
← میانه سده ۷ قمری
در زمینه تفسیر، نمونه چشم گیری تا سده ۶ق دیده نمی شود. در نیمه نخست سده ۷ق، هم زمان با آشفتگی های برخاسته از حمله مغول، نجم الدین بشیر بن حامد تبریزی، عالم شافعی (د ۶۴۶ق) که چندی را در حرم مکی گذرانده بود، تفسیری بزرگ نوشته بوده است نیز نجم الدین جندرانی تبریزی. در اواسط همان سده، باید به تفسیر پرشهرت بیضاوی (د ۶۸۵ق) اشاره کرد که در دوره اقامت وی در تبریز نشر شده است از دیگر مفسران در این دوره، باید قطب الدین عبدالرحمان بن عتیق تبریزی (د ۶۷۵ق) و برادرش، شرف الدین و کافی الدین عبدالله بن عبدالرحمان تبریزی را یاد کرد.در سده ۸ق، قاضی قطب الدین تبریزی (د ۷۳۶ق) و عبدالصمد نهشلی تبریزی (د پس از ۷۶۲ق)، مقری و فقیه شافعی، دیگر شخصیت هایی هستند که نام آنان به عنوان مفسر ثبت شده است. در همین سده کشاف زمخشری به عنوان متن تدریس می شده، و شروحی بر آن از سوی فخرالدین چارپردی (د ۷۴۶ق) و جمال الدین یوسف بن حسن تبریزی (د ۸۰۴ق) نوشته شده است.از شخصیت های دیگر در حیطه تفسیر در سده های ۹ و ۱۰ق، باید حسام الدین حسین نقاش عجمی (د ۹۶۴ق/۱۵۵۷م) را یاد کرد که دانش او به تفسیر، بر دیگر ابعاد علمی او فائق بوده است؛ وی که مذهب شافعی داشت، به سبب نامساعد بودن شرایط نخست راهی حجاز شد و در اواخر عمر در استانبول اقامت گزید. نام یارعلی تبریزی نیز به ثبت رسیده که در ۸۹۰ق در هرات اقامت داشته، و تفسیر نسفی را تحریر می کرده است. از مفسران امامیه در عصر صفوی، باید مولی عبدالباقی خطاط تبریزی (د ۱۰۳۹ق) را یاد کرد که افزون بر تفسیر قرآن، شروحی بر نهج البلاغه و صحیفه سجادیه نوشته است. اما در دو سده اخیر، مفسران بسیاری از تبریز برخاسته اند. در دوره اخیر، از مفسران برخاسته از تبریز، بیش از همه، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (د ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱م) صاحب المیزان، شهرتی فراگیر دارد.
عناوین مرتبط
تبریز؛ تاریخ تبریز؛ فرهنگ تبریز؛ ادبیات فارسی در تبریز، تاریخچه علوم حدیث در تبریز، تاریخچه فقه در تبریز
wikifeqh: علوم_قرآنی_در_تبریز