[ویکی فقه] «تاریخ کعبه و مسجدالحرام» رساله ای فارسی از دانشمند شیعی، محمد معصوم دماوندی است.
این رساله با بهره گیری از روایات دینی شیعه و سنی و نیز گزارش های تاریخی منابع کهن، به گونه مختصر، به پیشینه مکه و مسجدالحرام و کعبه پرداخته و آگاهی هایی از اشیا، بناها و مکان های حرم و مسجدالحرام و کعبه به دست داده است. دانشمندان شیعه کمتر به نگارش تاریخ محلی مکه و مدینه پرداخته اند و همین نکته بر اهمیت رساله حاضر می افزاید. نزدیکی تاریخ تالیف رساله به بازسازی کعبه به دست سلطان مراد چهارم عثمانی و ثبت گزارشی از این رخداد در رساله، از وجوه دیگر اهمیت آن است. رساله فاقد عنوان است و نام تاریخ کعبه و مسجدالحرام را مصحح با توجه به محتوای آن برگزیده است.
هویت نویسنده
به گفته مصحح، از هویت نویسنده رساله گزارشی در دست نیست، جز این که خود را محمد معصوم بن محمد صالح دماوندی معرفی کرده است. از متن رساله برمی آید که او عالم شیعه اثنی عشری و ساکن هند بوده است. با توجه به قرائن موجود در متن از جمله واپسین تاریخی که در آن آمده (۱۰۰۴ق.) و از تجدید فرش مسجدالحرام به همت سلطان مراد عثمانی سخن گفته، مصحح حدس زده که نویسنده از دانشمندان سده یازدهم ق. باشد. وی افزوده است: از آن جا که بر پایه سطرهای واپسین رساله، نسخه موجود، ناتمام است، نمی توان صحت این حدس را قطعی دانست. گمان می رود واپسین گزارش کتاب به سال ۱۰۴۰ق. اشاره دارد که سلطان مراد چهارم (حک: ۱۰۳۲-۱۰۴۹ق.) کعبه را پس از سیل ویرانگر ۱۰۳۹ق. بازسازی کرد و سال بازسازی به اشتباه ۱۰۰۴ق. ثبت یا بازخوانی شده است. نویسنده همان محمد بن محمد صالح نصرالله دماوندی، متخلص به «عبرت»، دانشور هندی سده دوازده و سیزده ق. است که جنگی مشتمل بر شرح مخزن الاسرار گنجوی، ترجمه غنیة الانام فیض کاشانی (م. ۱۰۹۱ق.) که تاریخ تالیفش ۱۱۹۲ق. است و اثری دیگر با عنوان محبوب المؤمنین فی کیفیة حب الائمة الطاهرین به او نسبت داده اند.
هدف از تالیف
به گفته نویسنده، او رساله حاضر را به درخواست یکی از شاهزادگان هندی به نام ماه جهان دختر علیمردان خان نوشته است. گویا متن موجود تنها یک فصل از رساله ای است که دماوندی نگاشته است. به تصریح وی، این نوشته دارای مقدمه و پایان و سه فصل در آداب و مناسک ، تاریخ مکه و کعبه و سفرنامه حج بوده است. اما از آن ها تنها مقدمه و فصل تاریخ مکه و کعبه در دست است و دو فصل آداب و مناسک حج و نیز سفرنامه حج از دست رفته اند. به احتمال، اصل رساله، یک سفرنامه حج بوده که به روش معمول برخی سفرنامه نویسان، جز بیان رخدادهای سفر، خلاصه ای از تاریخ حرمین و مناسک و آداب حج نیز در آن آمده است. بدین سان، فصل اصلی و ارزشمندتر کتاب که شرح رخدادهای سفر و دیده های نویسنده بوده، از دست رفته است. بر پایه سخن دماوندی، سفرنامه شامل شرح رخدادهای راه مکه از بندر سورت در گجرات هند تا مدینه و مسیر بازگشت بوده است. مصحح احتمال داده است که دماوندی به تکمیل رساله توفیق نیافته یا کاتب نسخه بردار تنها یک فصل از رساله را استنساخ کرده است. در این که فصل موجود رساله به تمام و کمال آمده باشد، تردید می توان کرد.
ویژگی رساله
...
این رساله با بهره گیری از روایات دینی شیعه و سنی و نیز گزارش های تاریخی منابع کهن، به گونه مختصر، به پیشینه مکه و مسجدالحرام و کعبه پرداخته و آگاهی هایی از اشیا، بناها و مکان های حرم و مسجدالحرام و کعبه به دست داده است. دانشمندان شیعه کمتر به نگارش تاریخ محلی مکه و مدینه پرداخته اند و همین نکته بر اهمیت رساله حاضر می افزاید. نزدیکی تاریخ تالیف رساله به بازسازی کعبه به دست سلطان مراد چهارم عثمانی و ثبت گزارشی از این رخداد در رساله، از وجوه دیگر اهمیت آن است. رساله فاقد عنوان است و نام تاریخ کعبه و مسجدالحرام را مصحح با توجه به محتوای آن برگزیده است.
هویت نویسنده
به گفته مصحح، از هویت نویسنده رساله گزارشی در دست نیست، جز این که خود را محمد معصوم بن محمد صالح دماوندی معرفی کرده است. از متن رساله برمی آید که او عالم شیعه اثنی عشری و ساکن هند بوده است. با توجه به قرائن موجود در متن از جمله واپسین تاریخی که در آن آمده (۱۰۰۴ق.) و از تجدید فرش مسجدالحرام به همت سلطان مراد عثمانی سخن گفته، مصحح حدس زده که نویسنده از دانشمندان سده یازدهم ق. باشد. وی افزوده است: از آن جا که بر پایه سطرهای واپسین رساله، نسخه موجود، ناتمام است، نمی توان صحت این حدس را قطعی دانست. گمان می رود واپسین گزارش کتاب به سال ۱۰۴۰ق. اشاره دارد که سلطان مراد چهارم (حک: ۱۰۳۲-۱۰۴۹ق.) کعبه را پس از سیل ویرانگر ۱۰۳۹ق. بازسازی کرد و سال بازسازی به اشتباه ۱۰۰۴ق. ثبت یا بازخوانی شده است. نویسنده همان محمد بن محمد صالح نصرالله دماوندی، متخلص به «عبرت»، دانشور هندی سده دوازده و سیزده ق. است که جنگی مشتمل بر شرح مخزن الاسرار گنجوی، ترجمه غنیة الانام فیض کاشانی (م. ۱۰۹۱ق.) که تاریخ تالیفش ۱۱۹۲ق. است و اثری دیگر با عنوان محبوب المؤمنین فی کیفیة حب الائمة الطاهرین به او نسبت داده اند.
هدف از تالیف
به گفته نویسنده، او رساله حاضر را به درخواست یکی از شاهزادگان هندی به نام ماه جهان دختر علیمردان خان نوشته است. گویا متن موجود تنها یک فصل از رساله ای است که دماوندی نگاشته است. به تصریح وی، این نوشته دارای مقدمه و پایان و سه فصل در آداب و مناسک ، تاریخ مکه و کعبه و سفرنامه حج بوده است. اما از آن ها تنها مقدمه و فصل تاریخ مکه و کعبه در دست است و دو فصل آداب و مناسک حج و نیز سفرنامه حج از دست رفته اند. به احتمال، اصل رساله، یک سفرنامه حج بوده که به روش معمول برخی سفرنامه نویسان، جز بیان رخدادهای سفر، خلاصه ای از تاریخ حرمین و مناسک و آداب حج نیز در آن آمده است. بدین سان، فصل اصلی و ارزشمندتر کتاب که شرح رخدادهای سفر و دیده های نویسنده بوده، از دست رفته است. بر پایه سخن دماوندی، سفرنامه شامل شرح رخدادهای راه مکه از بندر سورت در گجرات هند تا مدینه و مسیر بازگشت بوده است. مصحح احتمال داده است که دماوندی به تکمیل رساله توفیق نیافته یا کاتب نسخه بردار تنها یک فصل از رساله را استنساخ کرده است. در این که فصل موجود رساله به تمام و کمال آمده باشد، تردید می توان کرد.
ویژگی رساله
...
wikifeqh: تاریخ_کعبه_و_مسجدالحرام
[ویکی حج] تاریخ کعبه و مسجدالحرام (کتاب). تاریخ کعبه و مسجدالحرام رساله ای فارسی از دانشمند شیعی، محمدمعصوم دماوندی است.
این رساله، گزارشی است از پیشینه مکه و مسجدالحرام و کعبه و آگاهی هایی از اشیا، بناها و مکان های حرم و مسجدالحرام و کعبه که بر اساس بهره گیری از روایات دینی شیعه و سنی و نیز گزارش های تاریخی منابع کهن نگاشته شده است.
درباره هویت نویسنده این رساله گزارشی در دست نیست جز اینکه خود را محمدمعصوم بن محمدصالح دماوندی معرفی کرده و از محتوای رساله به دست می آید که عالم شیعه اثنی عشری و ساکن هند بوده است و هدف از تالیف رساله درخواست یکی از شاهزادگان هندی بوده است که گویا رساله حاضر تنها یک فصل از رساله ای است که دماوندی نگاشته است و به احتمال، اصل رساله، یک سفرنامه حج بوده که شامل یک مقدمه و پایان و سه فصل در آداب و مناسک، تاریخ مکه و کعبه و سفرنامه حج بوده و بخش مهم آن در دست نیست و تنها مقدمه و فصل تاریخ مکه و کعبه در دست است.
این رساله، گزارشی است از پیشینه مکه و مسجدالحرام و کعبه و آگاهی هایی از اشیا، بناها و مکان های حرم و مسجدالحرام و کعبه که بر اساس بهره گیری از روایات دینی شیعه و سنی و نیز گزارش های تاریخی منابع کهن نگاشته شده است.
درباره هویت نویسنده این رساله گزارشی در دست نیست جز اینکه خود را محمدمعصوم بن محمدصالح دماوندی معرفی کرده و از محتوای رساله به دست می آید که عالم شیعه اثنی عشری و ساکن هند بوده است و هدف از تالیف رساله درخواست یکی از شاهزادگان هندی بوده است که گویا رساله حاضر تنها یک فصل از رساله ای است که دماوندی نگاشته است و به احتمال، اصل رساله، یک سفرنامه حج بوده که شامل یک مقدمه و پایان و سه فصل در آداب و مناسک، تاریخ مکه و کعبه و سفرنامه حج بوده و بخش مهم آن در دست نیست و تنها مقدمه و فصل تاریخ مکه و کعبه در دست است.
wikihaj: تاریخ_کعبه_و_مسجدالحرام_(کتاب)