تاریخ منتظم ناصری

[ویکی نور] تاریخ منتظم ناصری، نوشته اعتماد السلطنه (صنیع الدوله)، تصحیح محمداسماعیل رضوانی
این کتاب که میان سال های 1298 و 1300 نوشته و به شاه تقدیم شد، تاریخ عمومی جهان را از هجرت پیامبر اسلام(ص) تا آغاز فرمان روایی قاجاریان (دولت قاجاریه) در بر دارد. نویسنده گزارش های تاریخی خود را بر پایه بخش های جغرافیایی جهان (آسیا، اروپا، افریقا و امریکا) تنظیم کرده و از این دید بی مانند بوده است. نام کتاب از «نظم سنواتی» و «اهدای آن به ناصر الدین شاه» برمی آید.
کُندی کردن نویسنده در نوشتن جلد پنجم مرآه البلدان بر اثر فراهم نبودن اطلاعات درست درباره برخی از شهرها و روستاها، از انگیزه های نوشته شدن تاریخ منتظم ناصری است. افزون بر این، کتابی به زبان فارسی درباره تاریخ مختصر و عمومی ایران و جهان و محدود به شرح پادشاهی شاهان و جنگ و صلح آنان، تا آن زمان وجود نداشت. این کتاب هم چنین در بر دارنده «هرگونه حوادث از قبیل تولد و ارتحال علما و اعیان ممالک، اختراعات و انکشافات و...، بروز امراض عمومی... و حتی بعضی از خسوف و کسوف» است.
این کتاب در دو بخش و سه جلد سامان یافته و طرحی تطبیقی برای گاه شماری های هجری و میلادی عرضه کرده است. کسانی مانند اشرام، آربلی (المورد) و فریمن - گرنویل، جدول های گوناگونی برای دوره های هزار ساله و بیشتر از آن برای تطبیق گاه شماری های میلادی و هجری قمری فراهم آورده اند. عبدالغفار نجم الدوله نیز در ایران با سامان دادن جدولی، گاه شماری ها را از سال نخست تا 1464ق برای تطبیق تاریخ های میلادی با آنها تنظیم کرده، اما این نخستین آشنایی ایرانیان با تطبیق گاه شماری هجری قمری و میلادی نیست، زیرا محمدحسن اعتماد السلطنه در همین کتاب (تاریخ منتظم ناصری)، در برابر هر سال هجری قمری، سال میلادی آن را از آغاز تا 1300ق، آورده است.
هر یک از گزارش ها، به تاریخ سال هجری و میلادی خود معنوَن شده اند. نویسنده، گزارش ها را چکیده کرده و هر جا از رویدادی سخن می رود که پیش تر آن را آورده، خواننده را بدان جا بازگردانده و پس از عنوان سال های پیش گفته، به جغرافیای گزارش (آسیا / اروپا و...) اشاره کرده است تا زمینه برای خوانش متن فراهم تر آید. حتی حوزه های جغرافیایی خُردتر نیز پس از نام قاره ها و پیش از متن گزارش یاد شده اند. مانند «اروپا - انگلیس» یا «اروپا - روس».

[ویکی فقه] تاریخ منتظم ناصری (کتاب). تاریخ منتظم ناصری، کتابی تاریخی به فارسی تألیف محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله)، مترجم و رئیس دارالطباعه و دارالترجمه ناصرالدین شاه است.
تاریخ منتظم ناصری، نوشته اعتماد السلطنه (صنیع الدوله)، تصحیح محمداسماعیل رضوانی می باشد. این کتاب که میان سال های ۱۲۹۸ و ۱۳۰۰ نوشته و به شاه تقدیم شد، تاریخ عمومی جهان را از هجرت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم تا آغاز فرمان روایی قاجاریان (دولت قاجاریه) در بر دارد. نویسنده گزارش های تاریخی خود را بر پایه بخش های جغرافیایی جهان (آسیا، اروپا، افریقا و امریکا) تنظیم کرده و از این دید بی مانند بوده است. نام کتاب از «نظم سنواتی» و «اهدای آن به ناصر الدین شاه» برمی آید. کندی کردن نویسنده در نوشتن جلد پنجم مرآة البلدان بر اثر فراهم نبودن اطلاعات درست در باره برخی از شهرها و روستاها، از انگیزه های نوشته شدن تاریخ منتظم ناصری است. افزون بر این، کتابی به زبان فارسی در باره تاریخ مختصر و عمومی ایران و جهان و محدود به شرح پادشاهی شاهان و جنگ و صلح آنان، تا آن زمان وجود نداشت. این کتاب هم چنین در بر دارنده «هرگونه حوادث از قبیل تولد و ارتحال علما و اعیان ممالک، اختراعات و انکشافات و... ، بروز امراض عمومی... و حتی بعضی از خسوف و کسوف» است.
وجه تسمیه این کتاب
نظم سنواتی و اهدای آن به ناصرالدین شاه، نام کتاب را برای آن فراهم آورده است.
علل نگارش
یکی از دلایل اعتمادالسلطنه برای تألیف تاریخ منتظم ناصری، تأخیر وی در تألیف جلد پنجم مرآة البلدان به سبب فراهم نبودن اطلاعات صحیح از بعضی بلاد و قُرا بود، و علت مهم تر آن که تا آن زمان کتابی به زبان فارسی در تاریخ مختصر و عمومی ایران و جهان که محدود به شرح سلطنت سلاطین و جنگ و صلح آن ها نباشد، بلکه «هرگونه حوادث از قبیل تولد و ارتحال علما و اعیان ممالک، اختراعات و انکشافات...، بروز امراض عمومی...، حتی بعضی از خسوف و کسوف» را شامل شود، نگاشته نشده بود.
ساختار کتاب
...