[ویکی نور] "تاریخ مدینه صنعاء"، تألیف أحمد بن عبدالله بن محمد رازی، معروف به رازی از علمای قرن پنجم هجری است. این کتاب به منزله دائرة المعارفی است که تنها به تاریخ صنعاء نپرداخته، بلکه از سایر ممالک عربی که لازم دانسته و یا سیاق خبر به آنجا رسیده، خبر داده است. این کتاب از منابع معتبر در تاریخ صنعاست که در کنار کتبی؛ مانند تاریخ بغداد خطیب بغدادی و تاریخ دمشق ابن عساکر از او یاد می شود. کتاب با تحقیق دکتر حسین عبدالله العمری منتشر شده است. وی در این چاپ، "کتاب الاختصاص" (ذیل تاریخ مدینة صنعاء للرازی) تألیف العرشانی متوفی 626ق را نیز آورده است.
شیوه مؤلف بدین گونه است که ابتدا اخبار و احادیث را نقل می کند و سپس مشاهدات و معلومات خاصی را که بر خبر تأکید یا آن را نفی می کند به آن می افزاید. موضوعاتی که در کتاب مطرح می کند عبارت است از: پیشینه صنعاء و همچنین ابنیه آن، اشعار در رابطه با صنعاء، اخبار و آثار، تفسیر آیات قرآن کریم، کلام پیامبر اکرم(ص) درباره این شهر، وارد شدن عیسی بن مریم(ع) و مصلی قرار دادن آن، عالمان و محدثین و فضلای آن، مساجد آن، اخبار تابعین و اصحاب.
کتاب اول ( تاریخ مدینه صنعاء ):
صنعاء (شهر سام بن نوح) از شهرهایی است که مؤلف در عظمت و مجد آن بسیار سخن رانده است. وی از همدانی چنین نقل می کند :"یکی از بهشت ها نزد اکثر مردم"، بلکه در نظر او والاتر از آن است: "اگر کسی گفت که شهری پاکتر و نیکوتر از صنعاست او را تکذیب کن". او گاه بر اخبار و اساطیر تأکید می کند و اعداد و ارقامی خیالی از ساکنان و خانه های صنعاء می آورد؛ اما گاه نیز اعداد معقولی از وضعیت شهر در زمان خود و پیش از آن ارائه می کند. در کتاب برخی اخباری وجود دارد که دارای ابهام و شبهه است. به عنوان مثال در حدیث صفحه 90 با موضوع ورود حضرت عیسی به صنعاء و نماز گزاردن در مکانی که نصاری آن را به عنوان کنیسه انتخاب کرده اند . همچنین اخباری از کشتی نوح در صفحه 290، و قصه صالح در صفحه 311 و قوم لوط در صفحه 312 ذکر شده است که با خرافه در هم آمیخته اند.
در رابطه با صنعاء و یمن کتاب های دیگری نیز وجود دارد؛ اما در آنها به تاریخ سیاسی و اداری و عمرانی و تمدنی این بلاد توجه شده است و اما این اثر به جنبه های عمومی این شهرها؛ مانند ابنیه و مساجد این شهر از اولین مسجد و مساجد پس از آن تا مسجدی که اصفهانی در سال 407ق بنا شده است، توجه شده است. دیگر اینکه طبقه اول از علما، زهاد و محدثین را ذکر می کند. از طاوس بن کیسان، فقیه یمانی مشهور گزارش مفصلی درباره اخبار او و رفعت درجه اش در علم و فقه و حدیث آورده است.
شیوه مؤلف بدین گونه است که ابتدا اخبار و احادیث را نقل می کند و سپس مشاهدات و معلومات خاصی را که بر خبر تأکید یا آن را نفی می کند به آن می افزاید. موضوعاتی که در کتاب مطرح می کند عبارت است از: پیشینه صنعاء و همچنین ابنیه آن، اشعار در رابطه با صنعاء، اخبار و آثار، تفسیر آیات قرآن کریم، کلام پیامبر اکرم(ص) درباره این شهر، وارد شدن عیسی بن مریم(ع) و مصلی قرار دادن آن، عالمان و محدثین و فضلای آن، مساجد آن، اخبار تابعین و اصحاب.
کتاب اول ( تاریخ مدینه صنعاء ):
صنعاء (شهر سام بن نوح) از شهرهایی است که مؤلف در عظمت و مجد آن بسیار سخن رانده است. وی از همدانی چنین نقل می کند :"یکی از بهشت ها نزد اکثر مردم"، بلکه در نظر او والاتر از آن است: "اگر کسی گفت که شهری پاکتر و نیکوتر از صنعاست او را تکذیب کن". او گاه بر اخبار و اساطیر تأکید می کند و اعداد و ارقامی خیالی از ساکنان و خانه های صنعاء می آورد؛ اما گاه نیز اعداد معقولی از وضعیت شهر در زمان خود و پیش از آن ارائه می کند. در کتاب برخی اخباری وجود دارد که دارای ابهام و شبهه است. به عنوان مثال در حدیث صفحه 90 با موضوع ورود حضرت عیسی به صنعاء و نماز گزاردن در مکانی که نصاری آن را به عنوان کنیسه انتخاب کرده اند . همچنین اخباری از کشتی نوح در صفحه 290، و قصه صالح در صفحه 311 و قوم لوط در صفحه 312 ذکر شده است که با خرافه در هم آمیخته اند.
در رابطه با صنعاء و یمن کتاب های دیگری نیز وجود دارد؛ اما در آنها به تاریخ سیاسی و اداری و عمرانی و تمدنی این بلاد توجه شده است و اما این اثر به جنبه های عمومی این شهرها؛ مانند ابنیه و مساجد این شهر از اولین مسجد و مساجد پس از آن تا مسجدی که اصفهانی در سال 407ق بنا شده است، توجه شده است. دیگر اینکه طبقه اول از علما، زهاد و محدثین را ذکر می کند. از طاوس بن کیسان، فقیه یمانی مشهور گزارش مفصلی درباره اخبار او و رفعت درجه اش در علم و فقه و حدیث آورده است.