تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم

[ویکی نور] «تاریخ شیعه و دیگر فرقه های اسلام تا قرن چهارم»، اثر محمدجواد مشکور، از جمله آثار فارسی است که در موضوع تاریخ تشیع به نثری ساده، روان و قابل فهم نوشته شده است. نویسنده در این اثر، فشرده، اما جامع در مورد همه فرق کلامی و فقهی مسلمین و ویژگی های خاص آنها، شاخه های فرعی اشان، به ویژه در مورد فرقه های شیعی و اعتقادات و چگونگی پیدایش آنها توضیحات جامع و نسبتاً مفصلی ارائه نموده است. این اثر در واقع مقدمه ای است مفصل بر ترجمه «فرق الشیعة» نوبختی که پس از مدتی برای سهولت استفاده دانشجویان و محققان به صورت مستقل نیز چاپ شده است .
هدف نویسنده از نگارش کتاب این بوده که غالب اطلاعاتی را که محقق تاریخ تحولات شیعه و فرقه های اسلام در قرون اولیه هجری احتیاج دارد، به طور فشرده و جامع با روشی تحقیقی و منصفانه به رشته تحریر درآورد .
کتاب، فاقد تبویب و فصل بندی بوده و مطالب مختلف بدون دسته بندی و همانند «فرق الشیعة» نوبختی نگارش شده است.
مؤلف، پژوهش خویش را با استفاده از منابع مهم تاریخی و کلامی فرق و مذاهب مختلف به نگارش درآورده و علاوه بر استفاده از منابع متقدم و متأخر مسلمین، از منابع و پژوهش های مستشرقین نیز سود جسته است. با توجه به اینکه در ابتدا این کتاب به منظور مقدمه ای بر «فرق الشیعة» نوشته شده، در جای جای آن به متن «فرق الشیعة» نوبختی اشاره شده است.
نویسنده اگرچه سعی بر نگارش تحقیقی اثر و رعایت انصاف داشته، اما در برخی موارد دچار لغزش شده که ناشر در مقدمه اش بر کتاب، به شش مورد از آنها اشاره کرده است. همچنین علی اکبر عباسی در انتهای مقاله «نقد و نظری بر کتاب...» ارزیابی کوتاهی بر این کتاب نوشته که مطالعه آن پیش از ورود به کتاب مفید خواهد بود.