[ویکی فقه] تاریخ سرّی مغولان، کتابی تاریخی در باره پیشینه اقوام مغول و چگونگی تکوین فرمانروایی آنان می باشد.
این کتاب از معدود آثار مکتوب بازمانده از مغولان و تنها مدرکی است که نگاه آنان را به حوادث تاریخی، بدون تحلیلهای ملتهای دیگر از آنان، نشان می دهد. در باره مؤلف و تاریخ دقیق تألیف این کتاب اطلاعی در دست نیست. بسیاری از محققان، تاریخ نگارش آن را ۶۳۸/ ۱۲۴۰ دانسته اند. تنها نسخه موجود این کتاب، متعلق به سده هشتم/ چهاردهم است که به زبان مغولی و خط چینی نوشته شده و همراه با خلاصه ای از متن اصلی به چینی، در دوازده فصل تدوین شده است. این متن در دوره سلسله مینگ و پس از خروج مغولان از چین، با عنوان یوان چائو پی شه ترتیب یافته است.
محتوای کتاب تاریخ سرّی مغولان
تاریخ سرّی مغولان مشتمل است بر روایاتی منظوم از سرچشمه های اسطوره ای خاندان تِموچین (چنگیزخان)، از هنگامی که اولین اسلاف مغولان از دریای تنگریس (بایکال) به سرچشمه رود انان در مغولستان غربی آمدند، و شرح رخدادهای تاریخی آنان تا اواخر حکومت اوگتای (۶۲۶ـ۶۳۹)، نخستین جانشین چنگیزخان. گستره جغرافیایی رخدادهای مورد بحث در این اثر شامل برخی سرزمینهای آسیای مرکزی، مغولستان، چین، افغانستان و پاکستان است، بخش عمده مطالب این کتاب در باره نیاکان و کودکی تموچین (فصل اول)، زندگی خانوادگی و مناسبات خصوصی و عاطفی وی با نزدیکانش، سیاستهای او در قبال دیگر اقوام مغول، نخستین فتوحات و به قدرت رسیدن او و به طور خلاصه مراحل تبدیل شدن وی به فرمانروای کل قبایل صحراگرد مغول و ترک است.
همچنین به تشکیلات و قوانین مغولها، تعداد جمعیت و سازمان لشکری و آیین و مذهب آنان پرداخته شده و ضمن این مطالب، زندگی چادرنشینی بخوبی ترسیم شده است. تاریخ سرّی مغولان به آن بخش از تاریخ مغولان که در چین رخ داده، با جزئیات بیش تر پرداخته، اما گزارشهای آن در باره نبردهای چنگیز در سرزمینهای اسلامی در غرب و هجوم وی به روسیه و اروپای شرقی، آشفته و بسیار مختصر است.
نحوه نوشتاری کتاب تاریخ سرّی مغولان
این اثر که ظاهراً مجموعه روایاتی شفاهی بوده، نمونه آشکار داستانگویی به مثابه تاریخ و نقطه عطفی است در سنّت ادبی قوم مغول، یعنی تبدیل تاریخ و ادبیات شفاهی به مکتوب. گویا این شرح مکتوب روایت رسمی و پذیرفته شده خاندان حکومتی مغولان از سرگذشتشان و در تملک آنان بوده است و احتمالاً مخاطبان آن نیز فقط اشراف مغول بوده اند. تاریخ سرّی مغولان یکی از منابع مهم خواجه رشیدالدین فضل اللّه همدانی در تألیف جامع التواریخ بوده است.
نسخه ای که اساس ترجمه ها و تحقیقات قرار گرفته، همان متن چینی مذکور است، اما منحصر به فرد بودن آن، راهی برای تأیید یا نفی قطعی بیش تر مطالب آن باقی نگذاشته است.
کتاب تاریخ سرّی مغولان از دیدگاه بارتولد
...
این کتاب از معدود آثار مکتوب بازمانده از مغولان و تنها مدرکی است که نگاه آنان را به حوادث تاریخی، بدون تحلیلهای ملتهای دیگر از آنان، نشان می دهد. در باره مؤلف و تاریخ دقیق تألیف این کتاب اطلاعی در دست نیست. بسیاری از محققان، تاریخ نگارش آن را ۶۳۸/ ۱۲۴۰ دانسته اند. تنها نسخه موجود این کتاب، متعلق به سده هشتم/ چهاردهم است که به زبان مغولی و خط چینی نوشته شده و همراه با خلاصه ای از متن اصلی به چینی، در دوازده فصل تدوین شده است. این متن در دوره سلسله مینگ و پس از خروج مغولان از چین، با عنوان یوان چائو پی شه ترتیب یافته است.
محتوای کتاب تاریخ سرّی مغولان
تاریخ سرّی مغولان مشتمل است بر روایاتی منظوم از سرچشمه های اسطوره ای خاندان تِموچین (چنگیزخان)، از هنگامی که اولین اسلاف مغولان از دریای تنگریس (بایکال) به سرچشمه رود انان در مغولستان غربی آمدند، و شرح رخدادهای تاریخی آنان تا اواخر حکومت اوگتای (۶۲۶ـ۶۳۹)، نخستین جانشین چنگیزخان. گستره جغرافیایی رخدادهای مورد بحث در این اثر شامل برخی سرزمینهای آسیای مرکزی، مغولستان، چین، افغانستان و پاکستان است، بخش عمده مطالب این کتاب در باره نیاکان و کودکی تموچین (فصل اول)، زندگی خانوادگی و مناسبات خصوصی و عاطفی وی با نزدیکانش، سیاستهای او در قبال دیگر اقوام مغول، نخستین فتوحات و به قدرت رسیدن او و به طور خلاصه مراحل تبدیل شدن وی به فرمانروای کل قبایل صحراگرد مغول و ترک است.
همچنین به تشکیلات و قوانین مغولها، تعداد جمعیت و سازمان لشکری و آیین و مذهب آنان پرداخته شده و ضمن این مطالب، زندگی چادرنشینی بخوبی ترسیم شده است. تاریخ سرّی مغولان به آن بخش از تاریخ مغولان که در چین رخ داده، با جزئیات بیش تر پرداخته، اما گزارشهای آن در باره نبردهای چنگیز در سرزمینهای اسلامی در غرب و هجوم وی به روسیه و اروپای شرقی، آشفته و بسیار مختصر است.
نحوه نوشتاری کتاب تاریخ سرّی مغولان
این اثر که ظاهراً مجموعه روایاتی شفاهی بوده، نمونه آشکار داستانگویی به مثابه تاریخ و نقطه عطفی است در سنّت ادبی قوم مغول، یعنی تبدیل تاریخ و ادبیات شفاهی به مکتوب. گویا این شرح مکتوب روایت رسمی و پذیرفته شده خاندان حکومتی مغولان از سرگذشتشان و در تملک آنان بوده است و احتمالاً مخاطبان آن نیز فقط اشراف مغول بوده اند. تاریخ سرّی مغولان یکی از منابع مهم خواجه رشیدالدین فضل اللّه همدانی در تألیف جامع التواریخ بوده است.
نسخه ای که اساس ترجمه ها و تحقیقات قرار گرفته، همان متن چینی مذکور است، اما منحصر به فرد بودن آن، راهی برای تأیید یا نفی قطعی بیش تر مطالب آن باقی نگذاشته است.
کتاب تاریخ سرّی مغولان از دیدگاه بارتولد
...
wikifeqh: تاریخ_سری_مغولان
[ویکی نور] تاریخ سری مغولان «یوان چائوپی شه». "تاریخ سری مغولان"، اثر یوان چایوپی شه، ترجمه شیرین بیانی، از زبان فرانسه به فارسی است که پیرامون مغول نوشته شده است.
کتاب حاضر، از جهت این که اوّلین منبع دست اوّل و اساسی در مطالعات مغول شناسی می باشد، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است؛ و می تواند گوشه های بسیاری از چگونگی تکوین و تشکیل حکومت مغول و زندگی تموچین، چنگیز را روشن سازد؛ و به همین دلیل است که بعدها خود منبعی دست اوّل برای تاریخ نویسان معتبر این عهد، چون عطا ملک جوینی، برای تدوین «تاریخ جهانگشای» و رشیدالدّین فضل اللّه، برای تدوین «جامع التّواریخ» گردید.
کتاب حاضر، دارای سه مقدمه از مترجم، پل پلیو، و چاپ دوم می باشد. به علاوه شامل شش فصل به همراه یک پیش گفتار می باشد.
هیچ یک از اسناد، از نظر غنای فرهنگ لغات و موضوع، به این اثر، نمی رسد. آوانویسی چینی برحسب قواعد ثابتی انجام گردیده و لغاتی که به کار رفته، ارزش و استحکامی فراوان دارد که حتی خط مغولی امروزی از آن بی بهره است. پس می توان گفت از لحاظ مختلف، ما زبان مغولی «تاریخ سرّی مغولان» را با آوانویسی چینی، بهتر از یک تاریخ سرّی، به زبان مغولی، می توانیم مطالعه کنیم. به همین دلیل است که از متن مغولی، نه به خط مغولی، بلکه از روی حروف چینی، استفاده کرده ام.
«تاریخ سرّی مغولان»، دارای قطعات شعر حماسی ملی است، که در کتاب های تاریخی قرن هفدهم میلادی، به جز یک متن ناقص و مغشوش، چیزی از آن نمی توان یافت.
کتاب حاضر، از جهت این که اوّلین منبع دست اوّل و اساسی در مطالعات مغول شناسی می باشد، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است؛ و می تواند گوشه های بسیاری از چگونگی تکوین و تشکیل حکومت مغول و زندگی تموچین، چنگیز را روشن سازد؛ و به همین دلیل است که بعدها خود منبعی دست اوّل برای تاریخ نویسان معتبر این عهد، چون عطا ملک جوینی، برای تدوین «تاریخ جهانگشای» و رشیدالدّین فضل اللّه، برای تدوین «جامع التّواریخ» گردید.
کتاب حاضر، دارای سه مقدمه از مترجم، پل پلیو، و چاپ دوم می باشد. به علاوه شامل شش فصل به همراه یک پیش گفتار می باشد.
هیچ یک از اسناد، از نظر غنای فرهنگ لغات و موضوع، به این اثر، نمی رسد. آوانویسی چینی برحسب قواعد ثابتی انجام گردیده و لغاتی که به کار رفته، ارزش و استحکامی فراوان دارد که حتی خط مغولی امروزی از آن بی بهره است. پس می توان گفت از لحاظ مختلف، ما زبان مغولی «تاریخ سرّی مغولان» را با آوانویسی چینی، بهتر از یک تاریخ سرّی، به زبان مغولی، می توانیم مطالعه کنیم. به همین دلیل است که از متن مغولی، نه به خط مغولی، بلکه از روی حروف چینی، استفاده کرده ام.
«تاریخ سرّی مغولان»، دارای قطعات شعر حماسی ملی است، که در کتاب های تاریخی قرن هفدهم میلادی، به جز یک متن ناقص و مغشوش، چیزی از آن نمی توان یافت.
