تاریخ القران

[ویکی نور] تاریخ القرآن. تاریخ القرآن تألیف ابراهیم الابیاری
این کتاب شامل دو قسمت است-در قسمت اول مؤلف سعی نموده است پیرامون زندگی پیامبر گرامی اسلام، به اختصار سخن بگوید در ادامۀ آن و در قسمت دوم بعضی از مسائل علوم قرآن مانند:عدد آیات-ترتیب آیات اسامی سوره ها-نزول قرآن بر هفت حرف، ناسخ و منسوخ-محکم و متشابه را بیان نموده است.
شیوۀ مؤلف در این کتاب اختصارگویی است و کلیۀ مسائل مطرح شده را به صورت اختصار بیان نموده
کتاب در سال 1384 منتشر و به علت استقبال از آن دو نوبت دیگر به چاپ رسیده یکی در سال 1401 و دیگری در سال 1411 هجری قمری
کتاب تاریخ القرآن-شامل 2 باب است که باب اول مربوط است به زندگی پیامبر(ص) و دارای 9 فصل به شرح ذیل است:

[ویکی فقه] تاریخ القرآن ( ابو عبد الله الزنجانی ). تاریخ القرآن تالیف ابو عبدالله زنجانی کتاب پیرامون یکی از موضوعات مهم علوم قرآن نوشته شده است.
مؤلف که خود از دانشمندان علوم قرآنی است و در این زمینه تالیفات متعددی دارد، در این کتاب مساله تاریخ قرآن را مورد بحث قرار داده است وی مطالب را به صورت مختصر ولی گویا توضیح داده اند و از آنجا که موضوع تاریخ قرآن با کتابت و خط در ارتباط می باشد، در ابتدا وضعیت مردم عربستان هنگام بعثت پیامبر را، از جهت فرهنگی و نوشتاری، مورد بحث قرار داده آنگاه در باب اول، موضوع منشاء و تکامل خط کوفی و نسخ را تشریح می نمایند و در ادامه کتاب قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به دست صحابه همچون حضرت علی علیه السّلام ابن مسعود و ابن عباس را توضیح می دهند و با ارائه جدولهای مختلف که در آنها ترتیب سوره ها بر اساس مصاحف صحابه آمده است، مساله اجتهادی بودن ترتیب سوره ها به دست صحابه را نتجه می گیرند. در بخش پایانی کتاب، دیدگاه دانشمندان غرب نیست به قرآن را بیان می کند و در این باره دیدگاه نولدکه را درباره تاریخ سوره ها بیان نموده، ترتیب سوره های مکی و مدنی را بر اساس نظر ایشان اعلام نموده است. و در آخرین بحث کتاب، مساله فواتح سوره ها را مطرح نموده و می گوید مفسرین در این باره دیدگاههای مختلفی دارند که این خود دلیل بر مبهم بودن موضوع می باشد و پس از آن دو نظر را مورد پذیرش قرار می دهد و آن اینکه: این حروف دلالت دارند بر اینکه قرآن از همین حروف تشکیل شده، و دیگر اینکه، با آوردن این حروف می خواهد مشرکین را به استماع قرآن فرا خواند. با توجه به ویژگیهای این کتاب، به خصوص مختصر بودن آن از یک طرف و از طرف دیگر مورد پذیرش قرار گرفتن از طرف علماء اهل سنت به عنوان یک کتاب محققانه، این کتاب می تواند منبع ارزشمندی در مباحث تاریخ قرآن قرار گیرد. و جا دارد که شرح هایی بر آن نوشته شود.
ساختار کتاب
کتاب دارای یک مقدمه و ۳ باب است که باب اول آن دارای ۱۰ فصل و باب دوم آن نیز ۱۰ فصل و باب سوم دارای ۳ فصل می باشد که فهرست مطالب آن به شرح زیر است مقدمه شامل: محمد صلی الله علیه و آله وسلّم و القرآن ولادت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم وضع جهان هنگام تولد پیامبر روش آن حضرت باب اول شامل ۱۰ فصل فصل اول: حدوث خط در حجاز و انتشار آن فصل دوم: شروع نزول وحی فصل سوم: اولین آیه ای که نازل شده فصل چهارم: زمان نزول قرآن فصل پنجم: پیرامون آموزش قرائت قرآن توسط پیامبر به صحابه فصل ششم: کتاب قرآن هنگام نزول آن به دستور پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم فصل هفتم: درباره چیزهایی که در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم قرآن بر روی آنها نوشته می شد فصل هشتم: اسامی کسانی که در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم قرآن را جمع آوری کردند فصل نهم: تاریخ نزول سوره ها فصل دهم: ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه باب دوم شامل ۱۰ فصل: فصل اول: قرآن در زمان ابی بکر و عمر فصل دوم: قرآن در زمان عثمان فصل سوم: ترتیب سوره ها در مصحف حضرت علی علیه السّلام فصل چهارم: ترتیب سوره ها در مصحف ابی بن کعب فصل پنجم: ترتیب سوره ها در مصحف عبدالله بن مسعود فصل ششم: ترتیب سوره ها در مصحف عبدالله بن عباس فصل هفتم: ترتیب سوره ها در مصحف امام صادق علیه السّلام فصل هشتم: قاریان هفتگانه و راویان مشهور آنها فصل نهم: اعراب گذاری در قرآن فصل دهم: نقطه گذاری در قرآن باب سوم: اروپا و قرآن شامل ۳ فصل: فصل اول: ترجمه قرآن به لغات و زبانهای غربی (اروپایی) فصل دوم: دیدگاه بعضی از علماء اروپا درباره تاریخ سوره های قرآن فصل سوم: بحث درباره فواتح سوره های قرآن.
ویژگی ها
۱- مطالب کتاب به صورت خلاصه ارائه شده به گونه ای که با کمترین حجم، مقصود اصلی در بیان موضوعات تشریح شده است. ۲- مقدمه- یکی از مباحث مهم در این مقدمه، مساله وضعیت جهان هنگام تولد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم است که مورد بررسی قرار گرفته است. ۳- باب اول- فصل اول- در این فصل پیرامون سیر تکامل خط عربی سخن می گوید، در ابتدا دیدگاهها درباره سیر تکامل خط عربی را بیان نموده که منشاء خط را سه خط: مصری، فینیقی و آرامی دانسته اند که خط فینیقی منشاء چهار نوع خط بوده که یکی از آنها خط آرامی است که خود منشا شش خط بوده از جمله خط سریانی و نبطی، که خط کوفی و نسخ از این دو خط گرفته شده اند ۴- فصل اول از باب اول: در بخشی از این فصل پیرامون سیر تکامل و رشد خط در شهر مدینه بحث می نماید و توضیح می دهند که وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم وارد مدینه شد یک شخص یهودی وجود داشت که کتاب را به یهودیان تعلیم می داد و تعداد اندکی از مسلمانان خط را می دانستند و شخص پیامبر خود به گسترش خط و نشر کتاب پرداختند. ۵- باب اول- فصل سوم: در این فصل پس از بیان نزول قرآن که تدریجی یا دفعی است بیان می کند که: ممکن است که بگوئیم روح قرآن که اغراض کلی آن است در شب قدر بر قلب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نازل شده سپس در مدت ۲۳ سال بر زبان آن حضرت ظاهر شده است. ۶- فصل هفتم از باب اول: در این فصل وسایلی که قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بر روی آن نوشته می شد ذکر نموده و بیان می کند که کتابت قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم وجود داشته ولی بصورت پراکنده بوده است. ۷- باب دوم: در این باب پس از ارائه جداولی که در آنها ترتیب سوره ها در مصحف هایی همچون، مصحف حضرت علی علیه السّلام ، ابن مسعود ، ابن عباس و امام صادق علیه السّلام ، بیان شده است نتیجه می گیرد که اختلاف سوره ها در مصاحف صحابه، بیان گر آن است که ترتیب سوره ها به اجتهاد صحابه صورت گرفته است ۸- فصل ششم از باب دوم: در این فصل قاریان هفتگانه را معرفی نمود. ضمن آنکه شرح مختصری از زندگی آنها بیان شده است. ۹- باب سوم: در این باب پیرامون غرب و قرآن سخن گفته در یک فصل ترجمه قرآن را به لغات و زبانهای غربی بررسی و دیدگاههای نولدکه درباره تاریخ سوره های قرآن را ذکر می نماید
نسخه شناسی
...

[ویکی فقه] تاریخ القرآن (ابراهیم الابیاری ). «تاریخ القرآن» تالیف ابراهیم الابیاری شامل دو قسمت است- در قسمت اول مؤلف سعی نموده است پیرامون زندگی پیامبر گرامی اسلام ، به اختصار سخن بگوید در ادامه آن و در قسمت دوم بعضی از مسائل علوم قرآن مانند: عدد آیات - ترتیب آیات اسامی سوره ها- نزول قرآن بر هفت حرف، ناسخ و منسوخ- محکم و متشابه را بیان نموده است.
شیوه مؤلف در این کتاب اختصارگویی است و کلیه مسائل مطرح شده را به صورت اختصار بیان نموده کتاب در سال ۱۳۸۴ منتشر و به علت استقبال از آن دو نوبت دیگر به چاپ رسیده یکی در سال ۱۴۰۱ و دیگری در سال ۱۴۱۱ هجری قمری.
ساختار کتاب
کتاب تاریخ القرآن- شامل ۲ باب است که باب اول مربوط است به زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و دارای ۹ فصل به شرح ذیل است: پیرامون شرح مختصری از زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم جزیرة العرب قبل از اسلام پیش گویی هایی درباره میلاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم آغاز دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم معرفی انصار جنگ های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم مدت زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم (قرآن) کتاب خدا باب دوم کتاب پیرامون بعضی از مسائل علوم قرآن است که دارای ۲۷ فصل و یک خاتمه می باشد مطالب باب دوم عبارتند از: پیامبر امی ، نزول وحی ، عدد آیات، ترتیب آیات، اسامی سوره ها، ترتیب سوره ها، جمع کنندگان قرآن، حکمت در فرود آمدن قرآن بصورت دسته دسته، نزول قرآن بر هفت حرف، اسامی قرآن، جمع آوری قرآن مصحف عثمان ، نوشتن مصاحف ، قراءآت، قاریان، رای ابن قتیبه در قراءات، تعقیب فصل قبل نوشتن مصحف، نوشتن مصحف و انتشار آن، اجزاء مصحف، بسم الله و استعاذه ، ناسخ و منسوخ ، حروف مقطعه ، علوم قرآن، اعجاز قرآن ، محکم و متشابه ، لغات وارده در قرآن.
ویژگی ها
این کتاب دارای ویژگی های ذیل است: ۱- فصل ششم (ترتیب سوره ها) در این فصل جدولی را ارائه نموده که در آن سوره ها بین چهار مصحف: علی علیه السّلام ، ابی ، ابن مسعود ، ابن عباس از جهت ترتیب مقایسه شده است. ۲- فصل نوزدهم: در این فصل پیرامون کتابت مصحف و چگونگی انتشار آن در میان مسلمانها در نقاط مختلف جهان توضیح داده شد. ۳- فصل چهارم: (ترتیب آیات) - در این فصل سوره ها را نام برده، اگر مکی است تعداد آیات مدنی آن را مشخص نموده و اگر مدنی است تعداد آیات مکی را ذکر کرده است ۴- فصل نهم- نزول قرآن بر هفت حرف- در این فصل توضیح می دهند که مراد از هفت حرف هفت لهجه است- چونکه لغت مضر دربردارنده هفت لهجه بوده است و لذا قرآن به لغت آنها نازل شده است
نسخه شناسی
...

[ویکی شیعه] تاریخ القرآن (زنجانی). تاریخ القرآن، تألیف ابوعبدالله زنجانی، از کتاب های مهم درباره تاریخ قرآن است. تاریخ القرآن با وجود حجم اندک، شامل بحث های نزول، جمع آوری، نقطه گذاری و ترجمه قرآن به زبان های مختلف است. در این کتاب نظرات شرق شناسان درباره تاریخ سوره های قرآنی و فواتح سوره ها است.
این کتاب همانند دیگر کتاب های تاریخ قرآن، در ۳ باب، به سرگذشت قرآن می پردازد. مطالب باب ها از این قرارند:
ضبط اعلام، تخریج احادیث و توصیف کلمات غریب آیات آن به کوشش محمد عبدالرحیم صورت گرفته و در سال ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م با اسلوبی زیبا توسط «دارالحکمة» در دمشق به چاپ رسیده است.

[ویکی نور] تاریخ القرآن (زنجانی). تاریخ القرآن تألیف ابوعبدالله زنجانی
کتاب پیرامون یکی از موضوعات مهم علوم قرآن نوشته شده است.
مؤلف که خود از دانشمندان علوم قرآنی است و در این زمینه تألیفات متعددی دارد،در این کتاب مسالۀ تاریخ قرآن را مورد بحث قرار داده است وی مطالب را به صورت مختصر ولی گویا توضیح داده اند و از آنجا که موضوع تاریخ قرآن با کتابت و خط در ارتباط می باشد،در ابتدا وضعیت مردم عربستان هنگام بعثت پیامبر را، از جهت فرهنگی و نوشتاری، مورد بحث قرار داده آنگاه در باب اول، موضوع منشاء و تکامل خط کوفی و نسخ را تشریح می نمایند و در ادامه کتاب قرآن در زمان پیامبر(ص)به دست صحابه همچون حضرت علی(ع) ابن مسعود و ابن عباس را توضیح می دهند و با ارائه جدولهای مختلف که در آنها ترتیب سوره ها بر اساس مصاحف صحابه آمده است، مسألۀ اجتهادی بودن ترتیب سوره ها به دست صحابه را نتجه می گیرند.
در بخش پایانی کتاب،دیدگاه دانشمندان غرب نیست به قرآن را بیان می کند و در این باره دیدگاه نولدکه را دربارۀ تاریخ سوره ها بیان نموده، ترتیب سوره های مکی و مدنی را بر اساس نظر ایشان اعلام نموده است.
و در آخرین بحث کتاب، مسالۀ فواتح سوره ها را مطرح نموده و می گوید مفسرین در این باره دیدگاههای مختلفی دارند که این خود دلیل بر مبهم بودن موضوع می باشد و پس از آن دو نظر را مورد پذیرش قرار می دهد و آن اینکه:این حروف دلالت دارند بر اینکه قرآن از همین حروف تشکیل شده، و دیگر اینکه، با آوردن این حروف می خواهد مشرکین را به استماع قرآن فرا خواند.

[ویکی نور] تاریخ القرآن (شاهین). تاریخ القرآن، تألیف عبدالصبور شاهین، از جمله آثار معاصر پیرامون تاریخ علوم قرآن است که در آن موضوعات مختلفی چون مسئله حروف هفت گانه ، کتابت قرآن، قرائات شاذ و تحدی مورد بررسی قرار گرفته است. مؤلف این اثر را درآمدی بر بررسی علمی و عمیق یکی از مهم ترین مسائل تاریخ و زبان قرآن، یعنی قرائت های شاذ دانسته است.
کتاب مشتمل بر مقدمه (مصادر و شیوه بحث)، مدخل (کلیات علوم قرآنی) نه فصل و یک بخش الحاقی (ملحق روایات حدیث احرف سبعه) است. نویسنده شیوه خود در این اثر را اینگونه بیان می کند: «روش ما در این کتاب، روشی است تاریخی با تکیه ویژه به نقد روش های خاورشناسان و کسانی که از آنها برگرفته اند و پرداختن به آنچه که تلاش های پیشین در باب مشکلات خاص تاریخ قرآن از آن اهمال کرده اند».
مؤلف در مقدمه، نخستین گام در شناخت مشکل، یعنی فهم تاریخ قرآن را پژوهش در باب علت شذوذ و آغاز ورود شاذ در قرائت ها دانسته است. سپس محدوده پژوهش را در این اثر این گونه مشخص می کند: فراگیری همه سطوح پژوهشی در امور شاذ در یک رساله - با هر حجمی - ممکن نیست، چنان که بررسی تمام پدیده های آوایی در این امور شاذ که غالباً کثرت و تناقض آن میان قبایل و گاهی در یک قبیله واحد بر پیچیدگی تاریخ زبان فصیح دلالت دارد، ممکن نیست. همچنین بررسی همه آن در یک پژوهش ممکن نیست؛ لذا بر آن شدیم تا سطحی از پژوهش را انجام دهیم که به گشودن افق های تازه ای برای تعمق اسرار زبان قرآن و تحول آن در گذر تاریخ کمک نماید.
مباحث مطرح شده در فصول مختلف کتاب، به اختصار بدین شرح است: فصل اول: بررسی و پژوهش پیرامون حدیث حروف هفت گانه با ارجاع به ضمیمه کتاب است. کسانی که به تفسیر مدلول حروف هفت گانه پرداخته اند، تنها به سخن موجزی از بیان حدیث پیامبر(ص) بسنده کرده اند که فرمود: «قرآن بر هفت حرف نازل شده است». آنها به بیان مختصر دیدگاه هایی در تأویل«حروف» و تأویل عدد «هفت» اکتفا نموده اند و حال آنکه شأن حدیث در تاریخ قرآن مهم است؛ به طوری که هیچ حدیثی به اندازه این حدیث، مشکلات اعتقادی، تاریخی و زبانی به وجود نیاورده است. موضع گیری مشخص در تعیین مراد حدیث به طور کلی موجب روشن شدن مشکل قرائت ها، گردیده است. شیعه صحت حدیث احرف سبعه را منکر است و اگر حدیث زید بن ارقم ساخته شیعه می بود، حداقل می بایست در مجامع روایی شیعی ثبت می شد.
فصل دوم: بررسی مسئله متن قرآن میان شفاهی و مکتوب بودن و همچنین بررسی آشنایی پیامبر(ص) با نوشتن و نقش کاتبان و حافظان وحی، مباحث این فصل را تشکیل می دهد. بررسی دیدگاه های مختلف مستشرقین پیرامون «امی» بودن پیامبر، از مباحث اصلی این فصل است.
فصل سوم: بررسی مشکل اصالت و شیوه های کتابت که وحی در روزگار پیامبر(ص) به آن نوشته می شد. نویسنده در این فصل با استفاده از آثار ابن خلدون و قلقشندی و منابع معاصر چون «حیاة اللغة العربیة» حفنی ناصف و «مصادر الشعر الجاهلی و قیمتها التاریخیة» ناصرالدین اسد به بررسی تاریخ خط عربی پرداخته است.

[ویکی نور] تاریخ القرآن (محمدحسین علی صغیر). ‏تاریخ القرآن، نوشته محمدحسین علی صغیر، کتابی است در موضوع تاریخ قرآن کریم، که به صورت تفصیلی و در ابعاد گوناگون به تحلیل تاریخی موضوعاتی چون وحی در قرآن، نزول قرآن، جمع آوری قرآن، قرائات قرآن، شکل قرآن و سلامت قرآن از تحریف، پرداخته است.
این کتاب به زبان عربی، در زمان معاصر و در یک جلد به نگارش درآمده است.
کتاب از یک مقدمه و شش فصل تشکیل شده است.
نگارنده در فصل اول پیرامون مسئله وحی قرآنی سخن به میان آورده و شأن وحی نبی اکرم(ص) را همانند شأن رسولان ماقبل ایشان دانسته و به تفسیر و تحلیل دقیق پدیده وحی از جهات گوناگون می پردازد. در بخشی از این فصل به بررسی و نقد اقوال و اجتهادات مشتمل بر موضوع وحی اشاره می کند و موضوعاتی چون کشف، الهام و معنویت را در قسمتی دیگر تشریح می کند و خصوصیاتی را که به واسطه آن وحی از غیر آن متمایز می شود، بیان می دارد. همچنین تأثیرات بیرونی و خارجی که در هنگام وحی در نبی اکرم(ص) به وجود می آمد را تبیین می کند. در ادامه به نقد قضاوت های ناشیانه مستشرقان در مورد مسئله وحی می پردازد و پدیده وحی را معجزه ای بی بدیل بر می شمارد که جهان عرب از عظمت آن در شگفتی فرو رفته است.
فصل دوم کتاب در خصوص نزول قرآن است و مباحثی چون آغاز نزول قرآن کریم، زمان نزول آن، نزول تدریجی و یکباره، اسرار ستاره شناسی قرآن کریم، اسباب نزول آیات، مکی و مدنی بودن سوره های قرآن و عدد آن ها و... در آن مطرح شده است.
نویسنده در فصل سوم کتاب به بحث موضوعی از جمع آوری قرآن کریم پرداخته است. وی در این فصل، روایات متعدد را درباره گردآوری قرآن، مطرح می کند و به بررسی و مناقشه در برخی از آنها می پردازد. وی معتقد است که جمع آوری قرآن در زمان حیات پیامبر اکرم(ص) صورت گرفته و ادله فراوانی بر این مدعا در روایات معتبر وجود دارد؛ افزون بر این، وجود مصاحف فراوان از صحابه، عمل اقراء قرآنی و تعلیم آن در زمان پیامبر اکرم(ص) و... از جمله شواهد این مدعایند.