تاج محل

معماری این ساختمان ترکیبی از معماری ایرانی و معماری گورکانی است و در ساخت آن ۲۰٬۰۰۰ هنرمند به رهبری معمار ایرانی، احمد لاهوری و برادرش حمید لاهوری شرکت داشته اند در برخی متون نیز از عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس، نام برده شده است که گویا خوشنویسی کتیبه های در و دیوارهای تاج محل به امانت خان واگذار شده بوده است.
آغاز ساخت تاج محل سال ۱۶۳۲ میلادی ( ۱۰۴۲ خورشیدی ) بوده و در سال ۱۶۴۷ میلادی ( ۱۰۵۷ خورشیدی ) تکمیل شده است. برای ساخت این بنا در زمان خود ۳۲ میلیون روپیه هزینه شده است. این مبلغ امروزه برابر با ۵۲٫۸ میلیارد روپیه هند و ۸۲۷ میلیون دلار آمریکاست. تاج محل در سال ۱۹۸۳ در لیست میراث جهانی یونسکو با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین شده میراث جهانی» به ثبت رسید.
شاه جهان در ۱۶۳۱ میلادی، دستور ساخت تاج محل را صادر کرد. این بنا قرار بود به یاد همسر وی، ممتاز محل، که یک زن ایرانی بود که در ۱۷ ژوئن همان سال در هنگام به دنیاآوردن چهاردهمین فرزند آن دو، گوهرآرا بیگم، درگذشت، ساخته شود. ساخت تاج محل در ۱۶۳۲ آغاز و بنای مقبره در ۱۶۴۳ کامل شد؛ هرچند ساختمان های اطراف و باغ تاج محل پنج سال بعد تکمیل شدند. مدارک دربار سلطنتی نشان می دهد که سوگ شاه جهان پس از مرگ ممتاز محل، نوعی روایت عاشقانه و انگیزهٔ ساخت تاج محل است.
تاج محل بر اصول طراحی معماری گورکانی اولیه و معماری ایرانی بنا شده است. انگیزهٔ ایجاد این اثر، از موفقیت ساختمان های دودمان تیمور و گورکانی، از جمله گور امیر ( مقبرهٔ تیمور در سمرقند ) ، آرامگاه همایون، مقبره اعتمادالدوله و مسجد جامع دهلی در دهلی ریشه گرفته بود. با وجود بنای اکثر بخش های ساختمان های گورکانی بر ماسه سنگ سرخ، شاه جهان درخواست استفاده از سنگ مرمر سفید تزیین شده با گوهرسنگ داشت. ساختمان های تحت حمایت او به سطوح تازه ای از تهذیب رسیدند.

معمار تاج محل استاد احمد لاهوری و استاد عیسی افندی بود که اولی یعنی استاد احمد اصالتا افغانی و دومی از ترکان عثمانی بود که در درباره صفویان کار میکرد و متولد شیراز بود.